अबहट्ठः
| अबहट्ठः | |
|---|---|
| विस्तारः | भारतवर्षः |
| Extinct | चतुर्दशशताब्दे (संवत् १४००) |
| भाषाकुटुम्बः |
भारतयूरोपीयः
|
| लिपिः | देवनागरी, बाङ्गला-असमीया, तिरहुतालिपिः, ओडियालिपिः |
| भाषा कोड् | |
| ISO 639-3 | नास्ति |
अबहट्ठः, अबहत्तः अथवा अवहट्ठः (संस्कृतम्: अपभ्रष्टः इत्यर्थे, अपभ्रंशसम्बद्धः) भारतआर्यभाषानां पूर्वसमूहस्य विकासक्रमे एकः अवस्थारूपः। अस्य समुहस्य भाषाः यथा असामीया, बाङ्गला, भोजपुरी, मगधी, मैथिली, ओडिया च। अबहट्ठः अपभ्रंशावस्थां अनुवर्तते, यानि अपभ्रंशशब्दानि मागधीप्राकृतभाषायाः अपत्यानि।[१]
नवमस्य शताब्दे संवत् ९०० तमे वर्षे व्यापारवर्गः, जैनसमाजः च प्रभावशालीः जाताः। तस्मिन् समये संस्कृतभाषायाः सामान्यप्रयोगः शनैः शनैः न्यूनः जातः। अपभ्रंशः अबहट्ठः च जनसामान्ये विशेषतः लोकप्रियौ जातौ, उत्तरभारतस्य विस्तीर्णप्रदेशे सामान्यभाषारूपेण प्रयुक्तौ।[२]
अबहट्ठः षष्ठशताब्दे (संवत् ६००) आरभ्य चतुर्दशशताब्दे (संवत् १४००) पर्यन्तं अस्तित्वं यावत् स्थितः। एषः अपभ्रंशभाषाभिः सह समकालीनः आसीत्, यथा—प्राचीनओडियाभाषा, प्राचीनबाङ्ग्लाभाषा, कामरूपीप्राकृतभाषा च। बहवः कवयः, यथा चार्यापदकवयः, ये बौद्धधार्मिकदोहान् रचयन्ति स्म, अबहट्ठे च आधुनिकभाषासु च रचनां कृतवन्तः।[३] मैथिलीकविः विद्यापतिः अपि स्वकाव्यं कीर्तिलता अबहट्ठभाषायां रचितवान्। बहूनि अबहट्ठभाषायां रचितानि ग्रन्थानि संस्कृतभाषायां अनूदितानि, अन्ये अपि बहुभाषासु रचितानि, यथा सोमप्रभस्य कुमारपालप्रतिबोधः संवत् १२५२ तमे वर्षे (शकसंवत् १११७)।[२]
अबहत्ता-चरणस्य लक्षणानि सन्ति -
- प्रत्ययानां विभक्तीनां च लोपः।
- लिङ्गविभागस्य अभावः।
- ह्रस्वस्वराणां अधिकप्रयोगः।
- शब्दमध्यभागे वा अन्ते वा अनुनासिकता।
- स इत्यस्य स्थाने ह इत्यस्य प्रयोगः।
सन्दर्भः
[सम्पादयतु]- ↑ Thakur, Deepesh Kumar (2022). "A Historical Perspective of ‘Mithila’ & ‘Maithili’s: Language, Culture, Geography, Economic, Education and Social Approach". South Asian History, Culture and Archeology 2.
- ↑ २.० २.१ In Translation: Reflections, Refractions, Transformations. 2007-01-01. p. 163. उद्धरणे दोषः :
<ref>अमान्य टैग है; ":0" नाम कई बार विभिन्न सामग्रियों में परिभाषित हो चुका है - ↑ Murshid, Ghulam (2018-01-25). Bengali Culture Over a Thousand Years (in English). Niyogi Books. ISBN 978-93-86906-12-0.