जय जिनेन्द्र

जय जिनेन्द्र इत्ययं संस्कृतवाक्यप्रयोगः सप्तमशताब्द्यां (विक्रमसंवत् ६९०) प्रवृत्तः, यः जैनसमाजे सामान्यं नमस्काररूपं स्वीकृतः अस्ति। अस्य वाक्यस्य अर्थः परमजिनानां सम्मानः।

व्युत्पत्तिः

एषः श्रद्धासूचकः नमस्कारः द्वयोः संस्कृतशब्दयोः — जय तथा जिनेन्द्र — संयोजनम्।

• जय इत्येतत् शब्दः प्रशंसायाम् उपयुज्यते। जय जिनेन्द्र इत्यत्र, एषः शब्दः जिनानां गुणानां स्तुत्यर्थं प्रयुज्यते।

• जिनेन्द्र इत्येतत् समासबद्धः शब्दः, जिन इत्यस्मात् तथा इन्द्र इत्यस्मात् निष्पन्नः। जिन इत्युच्यते तेन, येन सर्वे अन्तरङ्गदोषाः जिताः, यः च केवलज्ञानं प्राप्तवान्। इन्द्र इत्युच्यते प्रमुखः, अधिपः वा। अतः जिनेन्द्र इत्यर्थः — दोषजयी प्रमुखः।

ऐहोळे मेगुटी जैनमन्दिरशिलालेखः

कर्णाटराज्ये स्थिते ऐहोळे-प्रदेशे मेगुटी-जैनमन्दिरस्य पूर्वपार्श्वे बहिः स्थिते शिलायां संस्कृतभाषया प्राचीनकन्नडलिप्या च एकः शिलालेखः उत्कीर्णः दृश्यते। तस्य तिथिः विक्रमसंवत् ६९० (ई॰ सन् ६३४)। एषः शिलालेखः जैनकविना रविकीर्तिना विरचितः, यः पुलकेशिन् द्वितीयस्य राजसभायां स्थितः आसीत्।

शिलालेखस्य आरम्भः जय जिन इत्यनेन शब्देन क्रियते, यः जय जिनेन्द्र इत्यस्य तुल्यः संस्कृतनमस्कारः। एषः शिलालेखः स्तुतिपरः, यत्र कविना स्वराजपुरुषं पुलकेशिनं अत्यन्तं प्रशंसितम्।

प्रथमं श्लोकम्

जयति पावनः जिनः यः जरामरणजन्मवर्जितः — यस्य ज्ञानसिन्धौ समग्रं जगत् द्वीपवत् स्थितम्। ततः चिरं जयति अपारः चालुक्यकुलसागरः यः पुरुषरत्नानां जन्मभूमिः, ये पृथिव्याः किरीटमणयः।

एषः सप्तमशताब्द्यां प्रवृत्तः नमस्कारः जय जिनेन्द्र इत्याख्यः, अद्यापि आधुनिकजैनसमाजे परम्परारूपेण प्रचलति।

अपि पश्यतु

• महावीरः

सन्दर्भः

• Living Jainism: An Ethical Science. 2013. 
• Aspects of Jaina religion. 2001. 

पूर्वतनः जय जिनेन्द्र अग्रिमः