दशहरा
| दशहरा | |
|---|---|
 दशैं दुर्गेन महिषासुरस्य वधस्य स्मरणं करोति ।.[१] | |
| व्यावहारिकनाम | बडादसैँ |
| इतर नामानि | बिजयादशमी, नौरथा |
| के आचरन्ति | नेपाली जनाः भारतीयजनाः हिन्दू, बौद्धश्च |
| वर्गः | धार्मिक सांस्कृतिक |
| महत्त्वम् | अशुभस्य उपरि शुभस्य विजय स्मरणार्थं उत्सवः |
| दिनाङ्कः | आश्विन कार्तिक |
| आचरणानि | दुर्गा पूजा मान्यजनेनद्वारा आशिर्वाद |
| रीतयः | दुर्गानवरूपार्चनं, शक्तिपीठ-पण्डल-दर्शनं, नाटकस्य आयोजनं, बन्धुदर्शनं, भोजं, समुदायसमागमं, शास्त्रपाठं, दुर्गामूर्तिविसर्जनं वा रावण दाहनं च |
| सम्बद्धम् | विजयादशमी |
दशहरा, दशैं अथवा बडादशैं, संस्कृतभाषायां विजयदशमी इति अपि ज्ञायते, नेपाल, सिक्किम, पश्चिमबङ्ग, असम, दक्षिणभारत, श्रीलङ्कादेशेषु हिन्दुधार्मिकः उत्सवः अस्ति | [२] नेपाले अन्यत्र च अन्यैः धर्मैः [३] भूटानस्य ल्होत्शम्पा [४] म्यान्मारदेशस्य बर्मागुर्खाः च सन्ति । अयं उत्सवः नौरथः इति अपि ज्ञायते, यत् उत्सवस्य संस्कृतशब्दात् उत्पन्नः अस्ति : नवरात्रिः (नवरात्रयः) । [५]
बिक्रमसम्बतस्य वार्षिकपञ्चाङ्गस्य दीर्घतमः उत्सवः, एतत् नेपालीहिन्दुभिः तेषां प्रवासीभिः च आचर्यते । नेपाले १५ दिवसीयः उत्सवः देशस्य दीर्घतमः उत्सवः अस्ति । विश्वस्य सर्वेभ्यः क्षेत्रेभ्यः देशस्य विभिन्नेभ्यः क्षेत्रेभ्यः च जनाः एकत्र उत्सवं कर्तुं प्रत्यागच्छन्ति । [३] अश्विनमासस्य शुक्लपक्षे (उज्ज्वलचन्द्ररात्रौ) आरभ्य पूर्णिमायां पूर्णिमायां समाप्तः अयं उत्सवः सेप्टेम्बरमासे अथवा अक्टोबर्मासे पतति । पञ्चदशदिनेषु प्रथमसप्तमः अष्टमः नवमः दशमः एकादशः पञ्चदशः च ।
व्युत्पत्ति विज्ञान
[सम्पादयतु]वडादशैँ इति नेपालीसन्धिः . बडा इत्यस्य अर्थः "महत्त्वपूर्णम्"; दशैं इत्यस्य अर्थः "दशमदिवसः" इति, दुर्गापूजापर्वस्य महत्त्वपूर्णः अन्तिमदिवसः, नवरात्रयः अनन्तरं प्रदोषं आचरति इति अभिप्रायः दशैं शब्दः संस्कृतशब्दात् दशमी, अस्मिन् सन्दर्भे कौलस्य १२ दिनाङ्कस्य वाचकात् निष्पन्नः ।
महत्त्वम्
[सम्पादयतु]शक्तिवादस्य अनुयायिनां कृते दशैं दुर्गायाः (यस्य बहु आभाः अस्ति) महिषासुरस्य (यः देवानाम् आतङ्कं कृत्वा तेषां निवासस्थानं स्वर्गं हृतवान् आसीत्) इत्यस्य उपरि विजयस्य प्रतिनिधित्वं करोति [६] [७] [८] उत्सवस्य प्रथमानि नवदिनानि दुर्गा-महिषासुरयोः भिन्न-भिन्न-प्रकटीकरणयोः युद्धस्य प्रतीकाः सन्ति; दशमे दिने दुर्गा विजयी भवति।
प्रथम दिवस: घटस्थान
[सम्पादयतु]
घटस्थापना इति मधेशप्रान्ते सम्पूर्णमिथिले झिझिया लोकनृत्येन दशैंयस्य आरम्भः इति आचर्यते । [९] [१०] कलशः (घटः) दुर्गा प्रतीकः पवित्रजलेन पूरितं भवति, आयताकारवालुकाखण्डस्य केन्द्रे च स्थापितं भवति । शेषं वालुकायाः शयनं च धान्यैः बीजितम् यस्मिन् यवधान्यबीजानि रोप्यन्ते । एकः पुरोहितः दुर्गां तस्याः उपस्थित्या पात्रस्य आशीर्वादं दातुं याच्य पूजां आरभते। ज्योतिषनिर्धारितसमये [११], नवरात्रे दुर्गा पात्रे निवसति इति मन्यते । [१२]
पूजाकक्षः दशैंगृहः इति नाम्ना प्रसिद्धः अस्ति, यः परम्परागतरूपेण बहिः जनानां कृते पिहित भवति । कलशः प्रातः सायं च पूज्यते, प्रत्यक्षसूर्यप्रकाशात् दूरं भवति । [१३] दशमदिनपर्यन्तं बीजं पञ्चषड्-इञ्च-दीर्घं पीतं तृणं जमरा इति नाम्ना अङ्कुरितं भविष्यति । सप्तमीदिनपर्यन्तं संस्काराः भवन्ति ।
सप्तमः दिवसः फुलपाती
[सम्पादयतु]फूलपाती इति दशैं सप्तम्यां दिने आचर्यते । फुल्पातिः फुल् (पुष्पम्) पाती (पत्रम्) इति शब्दद्वयेन निर्मितम् ।
अस्मिन् दिने गोर्खातः मगरजनैः फुलपाती (कलशः, कदलीफलः, जमरा, इक्षुः च रक्तवस्त्रेण बद्धः) आनयन्ति – त्रिदिवसीयपदयात्रा, काष्ठमण्डप उपत्यकायाः प्रायः 169 किलोमीटर (105 मील) दूरे । औपचारिकवेषधारिणः शतशः सर्वकारीयाधिकारिणः टुँडिखेल- भूमौ अस्य आयोजनस्य कृते एकत्रिताः भवन्ति । परा नेपालनरेश टुँडिखेले समारोहं अवलोकतिस्म। अधुना राष्ट्रपति तस्य अवलोकनं कुर्वन्ति तदनन्तरं तत् फुलपातीपरेडः हनुमानढोका प्रासाद सङ्कुलं प्रति गच्छति । नेपालीसेना १० तः १५ निमेषपर्यन्तं फीउ डी जोय, २१ बन्दुकस्य अभिवादनं व्यह्वरन्ति, तदनन्तरं सैन्यपरेडः भवति । फुलपाती हनुमान् ढोकाप्रासादम् प्रति आनीयते | [१४]
२००८ तमे वर्षात्,यदा राजतन्त्र पतनात् गणतन्त्र अभवत्, तदा द्विशताब्दपुराणपरम्परा परिवर्तिता, फुलपतिः राष्ट्रपतिनिवासस्थानं गच्छति। राष्ट्रपतिः सेनायाः प्रधानसेनापतित्वस्य अतिरिक्तं राजतन्त्रस्य समाप्तेः अनन्तरं राज्ञः सामाजिकधार्मिकभूमिकाः अपि स्वीकृतवान् । टुँडिखेले फुलपातिपरेडः अद्यापि नेपालीपरम्परासंस्कृतेः प्रति सेनानिष्ठायाः अभिव्यक्तिरूपेण भवति । [१५]
सम्पूर्ण नेपाले भारते च अन्येषु नगरेषु नगरेषु च फुलपाति शोभायात्रा भवन्ति । पुष्पफलं पवित्रं च प्रतीकं रक्तवस्त्रे बद्धं भवति, यत् रक्तशालेन आवृतं, अलङ्कृते काष्ठे वहति च । शोभायात्रा स्वगृहं गच्छन् [१६] [१७] पारम्परिकनौमतीवाद्यैः सह पुष्पाणि फलानि च अर्पयन्ति । [१८]
नवम दिवस : महा नवमी
[सम्पादयतु].png)
_(cropped)_(cropped).jpg)
दशैंस्य नवम दिवसः महानवमी इति । नवरात्र्यः अन्तिम दिने अनुष्ठानाः, संस्काराः च शिखरं प्राप्नुवन्ति । अस्मिन् दिने नेपालसशस्त्रसेनायाः आधिकारिकसंस्कारबलिदानं हनुमानढोकाराजप्रासादेषु एकस्मिन्, कोटप्राङ्गणस्य प्राङ्गणे, राष्ट्रपतिभवनस्य प्राङ्गणे च भवति
महानवमीयां दुर्गा-उत्सवः भवति । शिल्पिनः, व्यापारिणः, चालकाः, यान्त्रिकाः च स्वसाधनानाम्, उपकरणानां, वाहनानांकृते बलि (पशुपक्षिरक्तं) अर्पयन्ति, पूजयन्ति च । वर्षस्य अस्मिन् एकैव दिने एव तलेजुमन्दिरस्य द्वारं सामान्यजनस्य कृते उद्घाटितं भवति, सहस्राणि भक्ताः च देवीं श्रद्धांजलिम् अर्पयन्ति । [१९]
दशम दिवस : विजया दशमी
[सम्पादयतु]
उत्सवस्य दशम दिने विजयादशमी भवति | अस्मिन् दिने तण्डुलस्य, दधिस्य, सिन्दूरस्य च मिश्रणं निर्मीयते यत् "टीका" इति नाम्ना प्रसिद्धम् अस्ति । दशैं टीका काल [२०] संवत्सरेण भिद्यते । ज्येष्ठाः कनिष्ठबान्धवानां ललाटे एतत् टीकाजमरं च स्थापयन्ति येन भविष्ये तेषां प्रचुरतायां आशीर्वादः भवति । रक्तवर्णः तस्य रक्तस्य प्रतीकं भवति यत् परिवारं समुदायं च एकत्र बध्नाति ।
एकादश दिवस: पापकुंश एकादशी
[सम्पादयतु]एकादशी हिन्दुपञ्चाङ्गे चन्द्रपक्षस्य एकादशदिनम् अस्ति, जनाः प्रायः उपवासं कुर्वन्ति, अन्ये तु पूर्वदिनात् बन्धुजनानाम् दर्शनं कृत्वा टीकाग्रहणं कुर्वन्ति बिजया दशमी पर दिन पापकुंश एकाशी ( पापकुंश एकादशी ). अस्मिन् दिने पापकुंषा एकादशीकथाः श्रवणं धार्मिकस्थलानां दर्शनं च प्रचलति । [२१] अस्मिन् दिने सुवर्ण-तिल-यव-धान्य-मृत्तिका-छत्र-जूता-आदि-वस्तूनि दानं कृत्वा मृत्योः अनन्तरं स्वर्गं गच्छति इति विश्वासः अस्ति । [२२]
पञ्चदश दिवस: कोजाग्रत पूर्णिमा
[सम्पादयतु]
दशहरा उत्सवस्य अन्तिमदिवसः पूर्णिमादिने कोजाग्रत् पूर्णिमा ( कोजाग्रत पूर्णिमा ) अथवा शरद पूर्णिमा । कोजाग्रतस्य शाब्दिकः अर्थः "को जागरितः अस्ति" इति । लक्ष्मी, धनदेवी पूज्यते यतो हि सा पृथिव्यां अवतरति, यस्मै सर्वाम् रात्रौ जागरितं तस्य श्रियं वर्षयति इति विश्वासः। तस्याः रात्रौ क्रियाकलापाः ताशक्रीडा अपि अन्तर्भवन्ति । [२३]
पशुबलिः सामान्यः अस्ति, यतः अयं उत्सवः दिव्य-आसुरी-शक्तयोः रक्तरंजित-युद्धानां स्मरणं करोति । समर्थकाः तस्य व्याख्यां पशुगुणानां प्रतीकात्मकं बलिदानं कुर्वन्ति, पशुबलिविरोधिनः मांसस्य भूखस्य तृप्त्यर्थं बहानानि इति वदन्ति । [२४]
सम्बन्धित परम्परा
[सम्पादयतु]संगीत
[सम्पादयतु]मालश्री धूनः राग मालश्री मुख्यधारायां नेपालीसङ्गीतस्य मध्ये दशैंअस्य सङ्गीतरूपेण समावेशितः अस्ति, येन उत्सवस्य आरम्भः अभवत् इति घोषणा करोति । एतत् राग १७ शताब्द्यां उत्पन्नस्य नेवा -भाषायाः भक्तिसङ्गीतस्य केचन प्राचीनतमाः जीविताः सन्ति । [२५]
मन्त्राः
[सम्पादयतु]कनिष्ठपरिवारस्य सदस्येषु टीकास्थापनं कुर्वन्तः ज्येष्ठजनाः प्रायः आशीर्वादरूपेण संस्कृतमन्त्रान् पाठयन्ति । विजयदशमीयां टीकाप्रयोगे मुख्यमन्त्रद्वयं पठ्यते- एकः पुरुषाणां कृते, एकः महिलानां कृते च।
आयुर्द्रोणसुते श्रियं दशरथे शत्रुक्षयं राघवे
ऐश्वर्यं नहुषे गतिश्च पवने मानञ्च दुर्योधने ।
शौर्यं शान्तनवे बलं हलधरे सत्यं च कुन्तीसुते
विज्ञानं विदुरे भवन्तु भवतां कीर्तिश्च नारायणे ॥ इति ।
पुरुषमन्त्रे पौराणिकहिन्दुनायकानां ( युधिष्ठिरः बलरामः इत्यादयः ) प्रतिनायकानां ( अश्वत्थामा दुर्योधनश्च ) गुणाः प्रशंसिताः सन्ति । [२६]
क्रीडाः उत्सव
[सम्पादयतु]
यथा यथा दशैं समीपं आगच्छति तथा तथा पतङ्ग-उड्डयनं अधिकं प्रचलति । पतङ्गाः ईश्वरं वर्षाप्रेषणं त्यक्तुं स्मारयितुं एकः उपायः इति मन्यते । [२७] उत्सवे सर्वेषां वय जनाः स्वछतात् पतङ्गं उड्डीयन्ते । रङ्गिणः पतङ्गाः, " चंगा चेट" इति उद्घोषयन्तः स्वराः (यदा अन्यस्य पतङ्गसूत्रं छिनत्ति) दिवसान् पूरयन्ति । ताशक्रीडा दशैं-उत्सवस्य अन्यः उपायः अस्ति । [२७]
देशस्य अनेकेषु भागेषु वेणु- प्लेङ्खाः (दोलाः) निर्मिताः सन्ति, दशैं-डोलाः (प्लेङ्ख) नेपालीभाषायां पिङ इति नाम्ना प्रसिद्धाः सन्ति । [२८] पारम्परिकपद्धत्या निर्मिताः प्लेङ्खाः सामान्यतया घटकस्थानात् एकसप्ताहपूर्वं निर्मिताः भवन्ति नवरात्रस्य प्रथमदिनम् तथा तिहारपर्वस्य अनन्तरं (यत् दशैं अनुवर्तते) विघटितम्। केषाञ्चन प्लेङ्खानां ऊर्ध्वता विंशतिपादाधिकं भवति, ते च बालकानां विशेषतया लोकप्रियाः सन्ति ।
महोत्सवे मेलाः, उत्सवाः च आयोज्यन्ते । लघुग्राममेलासु बालकानां कृते फेरिस् चक्राणि, प्रौढानां कृते अन्ये मनोरञ्जनानि च भवन्ति । नगरे प्रायः वाणिज्यिकमेला, उत्सवाः च भवन्ति ।
विपणि एवं क्रयणं
[सम्पादयतु]नूतनवस्त्रक्रयणं धारणं च दशैयस्य महत्त्वपूर्णः पक्ष अस्ति । ग्रामेषु बहवः जनाः दरिद्राः सन्ति, तेषां कृते नववस्त्राणि दशैयस्य पर्यायाः सन्ति । [२७] प्रायः सर्वेषु आपणेषु उत्सवस्य कृते वस्तुस्य मूल्य निश्चित प्रतिशत अवकाशः भवति, उत्सवस्य समये वस्त्रस्य सर्वाधिकं विक्रयः भवति । [१९]
भोजाः
[सम्पादयतु]दशैं-काले प्रतिवर्षं महिषाः, बकाः, मेषाः च इत्यादयः सहस्राणि पशवः वध्यन्ते । यज्ञैः देवीः प्रसादिताः भवन्ति इति विश्वासः । प्रायः सर्वेषु मन्दिरेषु विशेषतः दुर्गा- काली -मन्दिरेषु सहस्राणि यज्ञाः प्राप्यन्ते । अष्टमी नवमी च यज्ञस्य शिखरं भवति । देवीनां प्रसादार्थं पशवः सहस्राणि यज्यन्ते, जनाः मांस भोजार्थं पशून् अपि हन्ति । यतः उत्सवस्य पञ्चदशदिनेषु बहवः भोजाः, समागमाः च आयोज्यन्ते, तस्मात् मांसस्य माङ्गल्यं बहु वर्धते । [२९] [३०]
अन्याषु देशेषु दशैै
[सम्पादयतु]भूटान
[सम्पादयतु]१९८० तमे वर्षे दशैं भूटानदेशे राष्ट्रिय अवकाशः इति घोषितः [३१] देशस्य हिन्दुसमुदायेन, ल्होत्शाम्पायाः च प्रमुखः उत्सवः रूपेण अयं उत्सवः आचर्यते । भूटानस्य राजा प्रतिवर्षं थिम्फुनगरस्य देवीपञ्चायनमन्दिरस्य हिन्दुसमुदायस्य प्रतिनिधिभ्यः दशैटीकाम् प्रदायन्ति, देशे सर्वत्र अन्येभ्यः ज़ोङ्गखागेभ्यः टीका, राज आशीर्वादः च प्रेष्यते राजा हिन्दुमन्दिरे दुर्गां प्रार्थनां अपि करोति । [३२] तत्रत्य जनाः श्वेत टीका प्रयुज्यते । [३३] [३४]
भारत
[सम्पादयतु]दशैं दार्जिलिंग्, सिक्किम, असम - देशेषु नेपालीभाषिभिः समुदायैः प्रमुखरूपेण आचर्यते। रक्तवर्ण टीका प्रयुज्यते । [३५] भारते कार्यरताः नेपालीजनाः उत्सवे सामूहिकरूपेण प्रत्यागच्छन्ति, येन सीमाक्षेत्रेषु जनानां सङ्कुलिकृतं भवन्ति । [३६]
म्यानमार
[सम्पादयतु]म्यान्मारदेशे नेपालीभाषिणां जनसंख्या उल्लेख्याः सन्ति । दशैं-काले पशुबलिः न्यूनः भवति, परम्परागतरूपेण कोन्बाउङ्ग-वंशस्य वंशजानां कृते टीका अर्पितः भवति । पतङ्ग-उड्डयनं असामान्यम् अस्ति । [३७]
आलोचना
[सम्पादयतु]दशैयस्य पशुबलिदानस्य अधिकं आलोचना भवति, [३८] [३९] [४०] तथा च परिवर्तन संगठन (Change.org) इत्यत्र तस्य विरुद्धं सर्वकारीयकार्याणि कर्तुं आह्वयन् अनलाइन याचिकाः पञ्जीकृताः सन्ति । अनेकाः पशवः पक्षिणः च विधिपूर्वकं वध्यन्ते, विशेषतः उत्सवस्य अष्टम-नवमे दिने । [४१] परम्परागतरूपेण बलिदानं क्रियमाणाः पक्षिणः पशवः च बकः, महिषः, मेषः, कुक्कुटः, बकः च सन्ति । [४२] मांसस्य बलिदानार्थं पशूनां सहस्रशः व्यापारः भवति । [४३] पशुकल्याणकारिणः पक्षिणां पशूनां स्थाने कदलीफलस्य, नारिकेले च प्रयोगस्य आह्वानं कृतवन्तः । [४४]
राष्ट्रीयव्यक्तिभिः पशुअधिकारकारिभिः च दशैं-काले पशुक्रूरतायाः विषये चिन्ता प्रकटिता अस्ति । २०१६ तमस्य वर्षस्य अक्टोबर्-मासस्य ३ दिनाङ्के नेपाली-हास्यकलाकारः हरिबंश-आचार्यः सप्ताहिकस्य कृते " एउटा खसिको आत्मकथा " ("बकस्य आत्मकथः") इति शीर्षकेण महोत्सवे पशूनां शोषणस्य आलोके व्यङ्ग्यं लिखितवान् । [४५]
सन्दर्भसूची
[सम्पादयतु]Books
[सम्पादयतु]External links
[सम्पादयतु]
- ↑ Christopher John Fuller (2004). The Camphor Flame: Popular Nepali and hilly Society in India. Princeton University Press. pp. 108–109. ISBN 0-691-12048-X. Archived from the original on 30 July 2023. Unknown parameter
|url-status=ignored (help); Unknown parameter|access-date=ignored (help) - ↑ "Happy Dashain 2075". Lumbini Media. 18 September 2017. Archived from the original on 29 September 2022. आह्रियत 18 September 2017.
- ↑ ३.० ३.१ "Festivals of Nepal: Dashain". Nepal Home Page: Travel Guide. Archived from the original on 11 May 2008. आह्रियत 28 June 2008.
- ↑ "King of Bhutan Celebrated Dashain with Bhutanese people in Loggchina". 23 October 2015. Archived from the original on 20 June 2018. आह्रियत 12 October 2016.
- ↑ James G. Lochtefeld 2002.
- ↑ "Mahishasur Mardini". Shaktisadhana.50megs.com. Archived from the original on 25 September 2015. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "The Slayer Of Mahishasura". Balagokulam.org. Archived from the original on 31 October 2015. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "Major festivals of nepal". Asukagroup.com. Archived from the original on 31 March 2015. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ nmn (28 September 2011). "Dashain begins with Ghatasthapana Wednesday". Nepal Mountain News. Archived from the original on 27 September 2015. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "Dashain 2072: When is Dashain in 2015 (2072) : Dashain 2072". Sanjan Media. 25 September 2015. Archived from the original on 31 October 2015. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "Ghatasthapana". Riiti.com. Archived from the original on 12 January 2014. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "Ghatasthapana for luck and prosperity: Dashain days are here again". आह्रियत 24 September 2017.
- ↑ Karki, Avigya. "Festivals of Nepal: Dashain". Nepalhomepage.com. Archived from the original on 11 May 2008. आह्रियत 17 November 2011.
- ↑ "Fulpati". Kathmandu Post. Archived from the original on 5 February 2015. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "President offers tika". Nepalnews.com.
- ↑ "Darjeeling kicks off festival with flower march". www.telegraphindia.com. Archived from the original on 8 October 2022. आह्रियत 2022-10-08.
- ↑ "दार्जीलिङको पहाडी भेकमा जातीय सांस्कृतिक उत्सवको रुपमा फूलपाती मनाइयो". Dainik Nepal (in en-US). Archived from the original on 8 October 2022. आह्रियत 2022-10-08.
- ↑ Samaya, Nepal. "आज फूलपाती भित्र्याइँदै, देशभरका शक्तिपीठमा पूजाआजा गरिँदै". nepalsamaya.com (in en-gb). Archived from the original on 8 October 2022. आह्रियत 2022-10-08.
- ↑ १९.० १९.१ "Days of Dashain". Nepalvista.com. Archived from the original on 27 September 2014. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "dashain tika time". Archived from the original on 25 September 2017. आह्रियत 25 September 2017.
- ↑ "दशैँ टिकाको भोली पल्ट आज पापांकुशा एकादशी: सुन, तिल, जौ, अन्न, भूमी, छाता र जुत्ता दान गर्नाले मृत्युपछि स्वर्गलोक प्राप्त हुने विश्वास". Purbeli News (in Nepali). 2020-10-27. Archived from the original on 8 October 2022. आह्रियत 2022-10-08.
- ↑ "आज पापांकुशा एकादशी". Rastriya Samachar (in Nepali). 2019-10-09. Archived from the original on 8 October 2022. आह्रियत 2022-10-08.
- ↑ "आज कोजाग्रत पूर्णिमा, दशैंको समापन गरिँदै". Online Khabar (in en-US). Archived from the original on 8 October 2022. आह्रियत 2022-10-08.
- ↑ "September Festivals". Explore Himalaya. 27 September 2009. Archived from the original on 23 September 2009. आह्रियत 18 September 2009.
- ↑ "Melodious Instruments of Lyrical Nepal". Archived from the original on 28 September 2022. आह्रियत 11 October 2018.
- ↑ "दसैंको आर्शिवाद कति अर्थपूर्ण र उपयोगी छ". Online Khabar (in en-US). Archived from the original on 9 October 2022. आह्रियत 2022-10-09.
- ↑ २७.० २७.१ २७.२ "ECS Dasain". ECS.com.np. Archived from the original on 20 October 2011. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "To Swing On A Ping". ECS.com.np. Archived from the original on 25 October 2011. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "Enjoy Healthy Food This Dashain". आह्रियत 24 September 2017.
- ↑ "Goat for Dashain - The Himalayan Times". 21 September 2017. आह्रियत 24 September 2017.
- ↑ Bhutan. 1996. pp. 75–115.
- ↑ Newspaper, Bhutan's Daily. "His Majesty The King grants Dashain Tika". Kuensel Online. Archived from the original on 17 July 2023. आह्रियत 2023-07-17.
- ↑ "चार दशकअघि नेपाल आएका शरणार्थीले अझै बिर्सिन सकेका छैनन् भुटानको दशैँ".
- ↑ Newspaper, Bhutan's Daily. "Her Majesty and HRH Gyalsey Ugyen Wangchuck attend Tika ceremony". Kuensel Online. Archived from the original on 2023-10-27. आह्रियत 2023-10-27.
- ↑ "भारतका नेपाली भाषी: दशैँ भन्दा ठूलो कुनै चाड छैन".
- ↑ श्रेष्ठ, कुमार (2019-09-11). "कामकाे सिलसिलामा भारत पुगेका नेपाली दशैँ मान्न घर फर्किन थाले". देशसञ्चार. Archived from the original on 17 July 2023. आह्रियत 2023-07-17.
- ↑ "परदेशिएको दशकौँ पछि म्यानमारका नेपालीले दशैँ मान्ने चलन कसरी कायम राखेका छन्".
- ↑ Criveller, Gianni. "NEPAL Buddhists and animal rights activists against animal slaughter for Durga - Asia News". Asianews.it. Archived from the original on 16 January 2016. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ Bibek Bhandari (27 October 2014). "Animal rights activists want Nepal's sacrifice festival stopped | South China Morning Post". Scmp.com. Archived from the original on 16 January 2016. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "NFC starts selling goats for Dashain". आह्रियत 24 September 2017.
- ↑ "Revulsion over Nepal animal slaughter". 19 October 2007. आह्रियत 9 October 2016.
- ↑ "Dashain festival, Nepal - Occupy for Animals!". Occupyforanimals.net. Archived from the original on 17 November 2015. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "Dashain And Climate Change - It's Better to Stop Eating Meat". Wap Nepal (in en-US). 2018-10-12. आह्रियत 2023-10-08.
- ↑ "Debating Animal Cruelty During Nepal's Dashain Festival · Global Voices". Globalvoices.org. 21 October 2010. Archived from the original on 16 January 2016. आह्रियत 11 November 2015.
- ↑ "एउटा खसीको आत्मकथा" [Autobiography of a Goat]. Nepal Saptahik (in Nepali). Kantipur Publications. 3 October 2016. Archived from the original on 6 October 2016. आह्रियत 9 October 2016.