धरहरा
| धरहरा | |
|---|---|
|
File:Dharahara new tower.jpg धरहरा एतस्य पुनर्निर्मित ताराङ्गण | |
| इतरनामानि | भीमसेनस्तम्भ |
| सामान्यसूचनाः | |
| स्थितिः | पुनर्निर्मित |
| वास्तुशैली | मुगल तथा नवशास्त्रीय शैली |
| स्थलम् | सुन्धारा, काष्ठमण्डप नगरम्, नेपाल |
| देशः | नेपाल |
| निदेशाङ्काः | २७°४२′०३″उत्तरदिक् ८५°१८′४३″पूर्वदिक् / 27.7007°उत्तरदिक् 85.3119°पूर्वदिक्निर्देशाङ्कः : २७°४२′०३″उत्तरदिक् ८५°१८′४३″पूर्वदिक् / 27.7007°उत्तरदिक् 85.3119°पूर्वदिक् |
| समाप्तम् | 1832 or later |
| विनष्टम् |
|
| उन्नतिः | 72 मीटर (236 फ़ुट) |
| जालस्थानम् | |
| https://dharahara.gov.np/ | |
धरहरा' अथवा भीमसेन स्तम्भ 72 मीटर-tall (236 फ़ुट)[१] सुन्धारा, काष्ठमण्डप नगरम्, नेपाल स्थित तारङ्गण अस्ति।[२] प्रथमवारं १८३२ तमे वर्षे मुख्तियार (प्रधानमन्त्री) भीमसेन थापा इत्यनेन राज्ञी ललित त्रिपुरसुन्दरी इत्यस्य आयोगेन निर्मितः, [[वास्तुकला] इत्यस्य भागः आसीत् । राष्ट्रसंघीय सांस्कृतिक संघ UNESCO द्वारा विश्वसम्पदासुच्यै सूचिकृतम् एतत् सम्पदा अनेकवारं नष्टं पुनर्निर्माणं च कृतम् अस्ति ।
अस्मिन् तारङ्गणस्य सर्पिल-सोपानम् अस्त यत्र २१३ सोपानानि सन्ति। अष्टमे तले पर्यवेक्षकाणां कृते वृत्ताकारः वेदी अस्ति येन काष्ठमण्डप-उपत्यका विहङ्गमदृश्यम् दृश्यते। अस्य उपरि 5.2 मीटर (17 फ़ुट) फीट्) कांस्यस्तम्भः अपि अस्ति।[३]
२०१५ तमस्य वर्षस्य एप्रिल-मासस्य नेपाल-भूकम्पे अधिकांशः तारङ्गणस्य पतनम् अभवत्, परन्तु आधारः एव अभवत् । [४] [५] भूकम्पानन्तरं तारङ्गणस्य भग्नावशेषात् आहत्य १८० शवः प्राप्ताः । [६] पुरातन तारङ्गणस्य अवशेष यथा विहित्वा २०१८ तमस्य वर्षस्य अक्टोबर्-मासे अस्य परिसरे अन्यैक तारङ्गणस्य पुनर्निर्माणं आरब्धम्, भूकम्पस्य षष्ठवर्षस्य एकदिनपूर्वं २०२१ तमस्य वर्षस्य एप्रिल-मासस्य २४ दिनाङ्के तस्य आंशिकरूपेण उद्घाटनं कृतम् । [७] परन्तु अस्य तारङ्गणस्य निर्माणकार्यं २०२४ तमस्य वर्षस्य सितम्बरमासपर्यन्तं अचलत् । [८]
इतिहास
[सम्पादयतु]काठमाण्डौ धरहरा नेपालदेशस्य सर्वोच्चं भवनं तथा भीमसेन् थापा इत्येन निर्मितं द्वितीयं तादृशं तारङ्गण आसीत् । [९] प्रथमं तारङ्गण अष्टवर्षपूर्वं १८२४ तमे वर्षे (१८८१ ई.पू.) काठमाण्डूनगरस्य भोटेबहालस्य समीपे सुनधाराद् दक्षिणपूर्वदिशि स्थिते जनरल बाघे तस्य निवासस्थाने निर्मितम् । [१०] १८३४ तमे वर्षे भूकम्पे अस्य अर्धभागे विदीर्णं जातम्, पुनः कदापि न निर्मितम् । एकवर्षेण अनन्तरमेव (१८३५ तमे वर्षे) भीमसेन् थापः भीमसेन् थापायाः भगिन्यायाः राज्ञी ललितत्रिपुरसुन्दरीदेव्याः कृते सुन्धारा (सुवर्ण जलधारा) इत्यनेन सहित द्वितीयं धरहरां निर्मितवान् । [१०] [११]
तदनन्तरम् शताब्दी पश्चात् १९३४ तमे वर्षे जनवरीमासस्य १५ दिनाङ्के अन्येक शक्तिशाली भूकम्पः प्रथमं तारङ्गणं पूर्णतया भग्न कृतं, द्वितीयतारङ्गणस्य नवतलेषु केवलं द्वौ एव तलौ अवशिष्टौ । तदनन्तरं तत्कालीनप्रधानमन्त्री जुद्धशमशेर जङ्गबहादुर राणा, धराहरातारङ्गणस्य पूर्णतया पुनर्स्थापनार्थं पुनर्निर्माणकार्यं कृतवान् । [१२] मूल भीमसेन तारङ्गणस्य विनाशस्य अनन्तरं राज्ञी ललित त्रिपुरसुन्दरी इत्यस्य तारङ्गणं भीमसेन स्तम्भ इति बोधितं।
युद्धे नेपालस्य भूमिं पुनः गृहीतुं भीमसेन् थापायाः पराक्रमस्य सम्मानार्थं द्वितीयं तारङ्गणं निर्मितम् । राजा राजेन्द्रविक्रमशाहः भीमसेन् थापा इत्यस्मै १८३५ तमे वर्षे लालमोहरं (राजमुद्रायुक्तं दस्तावेजं) दत्तवान् आसीत्, तस्य सम्मानार्थं १८२४ तमे वर्षे सुन्धरानगरे धरहरानगरस्य निर्माणं च मुख्यसेनापतिपदवीं स्वीकृत्य [१०]
धरहरा-तारङ्गणः सैन्यस्य उपयोगाय प्रहरक तारङ्गण-रूपेण निर्मितः आसीत्। यदा राष्ट्रिय-महत्त्वस्य घटनाः अभवन् तदा तारङ्गणस्य उपरिभागात् गोविषाणिका इति वादन्तिस्म। सैनिकानां समागमनस्य सङ्केतः अयं आसीत्। गोविषाणिका-ट्रम्पेटिङ्ग् इत्यस्य एषा परम्परा तस्य पतनपर्यन्तं अन्ववर्तत। धरहरा-नगरस्य एकस्मिन् सङ्केतफलकस्य उपरि, एतत् कथितम् अस्ति यत् धरहरा-इत्यस्य मुख्यः उद्देश्यः टुँडीखेल-इत्यत्र (तारङ्गणस्य ईशान्यदिशि सैन्य-खलूरिका-भूमि-इत्यत्र सर्वकारीय-घोषणानां श्रवणार्थं जनान् आहूतुं राज्य-नगर-अधिकारिणः समर्थयितुं समर्थयितुं, तथा च एतत् "हिन्दु-मुस्लिम्-क्रिश्चियन्-मतानां मध्ये धार्मिक-सौहार्दम्" दर्शयति इति। '[१३]
2015 भूकम्पम्
[सम्पादयतु]
२०१५ अप्रिल २५ दिनाङ्के, नेपाली समयानुसार ११:५६ पूर्वान्ह ७.८ म्याग्निच्युड इति परिमितं गोरखा जनपद केन्द्रविन्दू कृत्वा भूकम्पः अभवत्।, येन धरहरा पतितः। मध्याह्नभोजनसमये इयं संरचना पतिता, केवलं तस्य आधारः एव जीवितः। साक्षिनां मते, क्षेत्रम् धूममेघैः आच्छादितम् आसीत्, भग्नावशेषेषु कोलाहलः च श्रुतः। तदनन्तरम् नेपालीसेना तस्य परिसरं अवरोधित्वा उद्धारकार्यम् आरभत। अवशेषेभ्यः केचन इष्टिकाः, तस्य कार्यकाले पुनर्निर्मिताः इति सूचयन्, जुद्धा शम्शेर इत्यस्य नाम्ना उत्कीर्णानि आसन्।[१४]
२०१६ तमस्य वर्षस्य फेब्रुवरीमासे सर्वकारेण धरहरा पुनर्निर्माणस्य निर्णयः । पुनर्निर्माणार्थं धनसङ्ग्रहार्थं " अहं धरहरां निर्मास्यामि " इति कोषः अपि स्थापितः । राष्ट्रीयपुनर्निर्माणसंस्थायाः मुख्यकार्यकारी सुशीलज्ञवाली इत्यस्य मते नूतनं तारङ्गण भूकम्पप्रतिरोधी भविष्यति . [१५] नूतन तारङ्गणस्य आधारशिला २७ दिसम्बर् २०१८ दिनाङ्के स्थापितः [१६]
पुनर्निर्माण
[सम्पादयतु]मूलं नेपालस्य प्रथमप्रधानमन्त्री भीमसेन् थापेन निर्मितं, १९३४ तमे वर्षे भूकम्पेन नष्टम् अभवत् । राणाप्रधानमन्त्री जुद्ध शमशेर राणा द्वितीय तारङ्गणस्य निर्माणं कृतवान् यत् २०१५ तमस्य वर्षस्य अप्रिलमासस्य भूकम्पेन नष्टम् अभवत् । स्मारकस्य पुनर्निर्माणं राष्ट्रियपुनर्निर्माणप्राधिकरणस्य समन्वयेन अभवत् ।
वास्तुकला
[सम्पादयतु]धरहरा-नगरस्य वास्तुकला मुगल - युरोपीय-शैल्या च निर्मितम् अस्ति । आगरानगरस्य ताजमहलसङ्कुलस्य चतुर्कोणेषु स्थिताः मीनाराः, अथवा दिल्लीनगरस्य कुतुबमीनारम् इत्यादीनां स्मारकानाम् आदर्शेन मूलतारङ्गाणि निर्मिताः इति बहुधा विश्वासः अस्ति [१३] भीमसेन थापाः मुगलशैल्याः प्रसिद्धः प्रशंसकः आसीत् यथा तस्य प्रासादः स्पष्टः, यः इदानीं ध्वस्तः, यः मुगलशैल्या आसीत् यत्र काठमाण्डू गोथिकस्य उचितं परिमाणं क्षिप्तम् आसीत् । तारङ्गणनिर्माणे प्रयुक्ताः मुख्यसामग्रीः वज्र-सुर्की (इष्टकाधूलिः), चुन , कृष्णमसूर (मास) चाकू च आसन् एतेषां पदार्थानां संयोजनं अद्यत्वे प्रयुक्तस्य सामान्यसीमेण्टस्य अपेक्षया बहु बलवत्तरं मन्यते । [१४]
पतनात् पूर्वं
[सम्पादयतु]अयं तारङ्गणः पर्यटनस्य प्रमुखं आकर्षणं आसीत्, २००५ तमे वर्षात् २०१५ तमे वर्षे तस्य पतनस्य यावत् सर्वेषां कृते उद्घाटितः आसीत् । २०१५ तः पूर्वं धरहरा-नगरस्य प्रबन्धनं स्थानीयजनानाम् पर्यटकानां च बहुधा निरीक्षणस्य अधीनम् अभवत् काष्ठमण्डप महानगरस्य धरोहरविभागस्य धरोहरस्थलस्य रक्षणार्थं प्रयत्नस्य अभावात् आलोचना अभवत् । [१७]
धरहरा नूतन तारङ्गण
[सम्पादयतु]२०२१ तमस्य वर्षस्य एप्रिलमासे नवनिर्मितं धरहरस्य नूतन तारङ्गण आधुनिकविशेषताभिः सह २२ तल संरचनारूपेण स्थितम् अस्ति । अस्मिन् समीपे संग्रहालयः, उद्यानं, उर्ध्वप्रपात च अस्ति, तथैव द्वौ लिफ्ट्, ३५० चतुश्चक्रीयवाहनानां ६,००० द्विचक्रीयवाहनानां कृते भूमिगतपार्किङ्गं स्थलं च अस्ति अस्मिन् पारम्परिकमीनाररूपं धारयति, तस्य छतौ कांस्यस्य मस्तकं भवति, यत् मूलविन्यासस्य सदृशं भवति । नेपालस्य संविधानदिवसस्य १९ सितम्बर् २०२४ दिनाङ्के अयं तारङ्गणः आधिकारिकतया सर्वेषां कृते उद्घाटितः । [८]
चित्रालय
[सम्पादयतु]-
१९३४ तमे वर्षे भूकम्पात् पूर्वं मूलधरहराः -
२०१५ तमस्य वर्षस्य भूकम्पात् पूर्वं द्वितीयः धरहरा -
सुरक्षाजालस्य अन्तर्गतं धरहरस्य अवशेषाः संरक्षिताः -
२०१५ तमे वर्षे भूकम्पस्य अनन्तरं धरहरा-नगरस्य मलिनमण्डपस्य अधः निष्कासनं -
२०१५ तमे वर्षे भूकम्पस्य अनन्तरं धरहरस्य अवशेषाः -
२०१५ तमे वर्षे भूकम्पस्य अनन्तरं धरहरस्य अवशेषाः
.jpg)
एते अपि पश्यतु
[सम्पादयतु]- List of destroyed heritage
- Architecture of Kathmandu
सन्दर्भ सूची
[सम्पादयतु]- ↑ "चित्रेषु: नेपाले भूकम्पेन दराहारा गोपुरं ध्वस्त". DNA. Unknown parameter
|access-date=ignored (help) - ↑ "LonelyPlanet Guide पर भीमसेन टॉवर". The Lonely Planet. Unknown parameter
|access-date=ignored (help) - ↑ "Bhimsen Tower on LonelyPlanet Guide". The Lonely Planet. आह्रियत 2011-12-14.
- ↑ "LIVE: Two major quakes rattle Nepal; historic Dharahara Tower collapses, deaths reported in India". 25 April 2015. आह्रियत 25 April 2015.
- ↑ "Historic Dharahara tower collapses in Kathmandu after earthquake". 25 April 2015. आह्रियत 25 April 2015.
- ↑ "180 bodies retrieved from debris of Dharhara tower". 2015-04-25. आह्रियत 2021-06-28.
- ↑ "Nepal opens replica Dharahara Tower in Kathmandu". 2021-04-24. आह्रियत 2021-04-25.
- ↑ ८.० ८.१ "Dharahara Tower reopens to high demand, tickets limited to 600 daily". Khabarhub. 2024-09-25. Archived from the original on 2024-10-21. आह्रियत 2024-10-21.
- ↑ "Too tall for comfort". 11 January 2010. Archived from the original on 24 September 2015. आह्रियत 25 April 2015.
- ↑ १०.० १०.१ १०.२ "The tale of two Dharaharas destroyed by two earthquakes at a 100-year interval". OnlineKhabar English News (in en-GB). 15 January 2021. आह्रियत 2021-06-28.
- ↑ "Nepal Earthquake Destroys Dharahara Tower, A Significant Tourist Attraction In The Heart Of Kathmandu". 25 April 2015. आह्रियत 25 April 2015.
- ↑ "For Sale". 3 May 2013. Archived from the original on 24 September 2015. आह्रियत 25 April 2015.
- ↑ १३.० १३.१ Revealing What is Dear: the post-earthquake iconisation of the Dharahara, Kathmandu.. 2019. pp. 549–576.
- ↑ १४.० १४.१ "The Darling Tower of Kathmandu: Dharahara". HoneyGuide (in en-US). 2015-05-17. आह्रियत 2021-06-28.
- ↑ "Nepal To Rebuild Historic Dharahara Tower On Its Own". 16 February 2016.
- ↑ "PM Oli lays base for Dharahara amid cultural activists' protests". kathmandupost.com (in English). आह्रियत 2020-07-08.
- ↑ "It speaks of history, but the glory is lost". 17 December 2010. आह्रियत 26 April 2015.