लेट् लकारः

संस्कृतभाषायां कालविध्यादिक्रियाः निर्मातुं लकारः इति काचित् व्यवस्था अस्ति । तत्र लकाराः दश भवन्ति ते यथा-

१.लट् । २.लेट् । ३.लङ् । ४.लुङ् । ५.लिट् । ६.लिङ् (विधिलिङ् च आशिर्लिङ्) । ७.लोट् । ८.लुट् । ९.लृट् । १०.लृङ् ।

एते दश लकाराः द्विधा विभक्ताः सन्ति ।

1. सार्वधातुकाः / सविकरणकालार्थाः
2. अर्धधातुकाः / अविकरणकालार्थाः

तत्र लेट् लकारः वेदेषु एवं अस्ति। पाणिनेः अष्टाध्यायौ सः लिलेख "लिङर्थे लेट्। उपसंवादाशङ्कयोश्च। (॥३।४।७-८॥)" इति। तस्य अर्थः "लेट् लकारः लिङ् लकारमिव अस्ति च लिङ् लकारमिव क्रियते। अपि च उपसंवादेषु ('यदि-तदा' वचनेषु इव) लेट् लकारः क्रियते, किन्तु केवलं छन्दग्रन्थेषु (वेदेषु)।" इति। अतः लेट् लाकरः आज्ञार्थं बोधयति। अपि च एतस्मिन् लकारे रुपप्रत्ययेभ्यः अकार-प्रत्ययः भवति (भू → भवाति)

भू धातोः लेट् लकारे रूपाणि

लेट् लकारः (परस्मैपदम्)	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	भवाति/भवात्	भवातः	भवान्
मध्यमपुरुषः	भवासि/भवाः	भवाथः	भवाथ
उत्तमपुरुषः	भवानि	भवाव	भवाम

लेट्(परसस्मैपदम्) लकारस्य आख्यातप्रत्ययाः (तिङ्प्रत्ययाः)

लेट् लकारः (परस्मैपदम्)	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	अति/अत्	अतः	अन्
मध्यमपुरुषः	असि/अः	अथः	अथ
उत्तमपुरुषः	अनि	अव	अम

सेव् धातोः लेट् लकारे रूपाणि

लेट् लकारः (आत्मनेपदम्)	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	सेवाते/सवातै	सेवैते	सेवन्त/सेवान्तै
मध्यमपुरुषः	सेवासे/सेवासै	सेवैथे	सेवाध्वै
उत्तमपुरुषः	सेवै	सेवावहै	सेवामहै

लेट्(आत्मनेपदम्) लकारस्य आख्यातप्रत्ययाः (तिङ्प्रत्ययाः)

लेट् लकारः (आत्मनेपदम्)	एकवचनम्	द्विवचनम्	बहुवचनम्
प्रथमपुरुषः	अते/अतै	ऐते	न्त/अन्तै
मध्यमपुरुषः	असे/असै	ऐथे	अध्वै
उत्तमपुरुषः	ऐ	अवहै	अमहै

ग्रन्थसूची

1. Panini, R. Chandravasu, S. (500 BCE, 1891) The Aṣṭhādhyāyi of Pāṇini. Archive.org. https://archive.org/details/rsmm_ashtadhyayi-of-panini-vol-1-edited-by-srisa-chandra-vasu-new-delhi-motilal-banarasi-dass/page/558/mode/2up
2. Whitney, W. D. (1879, July). A Sanskrit Grammar; Including Both The Classical Language and The Older Dialects, Of Veda And Brahmana. Breitkopf & Härtel, Leipzig, Archive.org. https://archive.org/details/sanskritgrammari00whituoft