तत्रैकाग्रं मनः कृत्वा...

गीतोपदेशः

तत्रैकाग्रं मनः कृत्वा यतचित्तेन्द्रियक्रियः ।

उपविश्यासने युञ्ज्याद्योगमात्मविशुद्धये ॥ १२ ॥

पदच्छेदः

तत्र एकाग्रं मनः कृत्वा यतचित्तेन्द्रियक्रियः उपविश्य आसने युञ्ज्यात् योगम् आत्मविशुद्धये ॥

अन्वयः

यतचित्तेन्द्रियक्रियः शुचौ देशे स्थिरं नात्युच्छ्रितं नातिनीचं चैलाजिनकुशोत्तरम् आत्मनः आसनं प्रतिाप्य तत्र आसने उपविश्य मनः एकाग्रं कृत्वा आत्मविशुद्धये योेगं युञ्ज्यात् ।

पदार्थः

यतचित्तेन्द्रियक्रियः = नियतेन्द्रियव्यापारः

शुचौ = परिशुद्धे

देशे = स्थाने

स्थिरम् = अचलम्

नात्युच्छ्रितम् = नात्युन्नतम्

नातिनीचम् = नातिनिम्नम्

चैलाजिनकुशोत्तरम् = वस्त्रकृष्णाजिनदर्भोत्तरम्

आत्मनः = स्वस्य

आसनम् = पीठम्

प्रतिाप्य = संस्थाप्य

तत्र = तस्मिन्

आसने = पीठे

उपविश्य = उपविश्य

मनः = चित्तम्

एकाग्रम् = संलग्नम्

कृत्वा = विधाय

आत्मविशुद्धये = अन्तःकरणनैर्मल्याय

योगम् = समाधिम्

युञ्ज्यात् = युञ्जीत ।

तात्पर्यम्

शुद्धे स्थाने अधोभागे तादृशम् आसनं भवेत् यत् न अत्युन्नतं नापि अतिनीचम् । तस्मिंश्च आसने कुशान् अजिनं मृदुवस्त्रं च क्रमेण प्रसार्य, तत्र उपविश्य अवधानेन मनःप्रभृतीनां सर्वेषाम् इन्द्रियाणां क्रियां नियन्त्र्य चित्तशुद्धये समाधिं कुर्यात् ।

बाह्यसम्पर्कतन्तुः

• http://sa.wikisource.org/wiki/भगवद्गीता
• Mahabharata 6.23–6.40 (sacred-texts.com)
• GRETIL etext of MBh 6 (text begins at 06,023)
• 1890 translation by William Quan Judge
• 1900 translation by Sir Edwin Arnold
• The Gita According to Gandhi by Mahadev Desai of Mahatma Gandhi's 1929 Gujrati translation and commentary
• 1942 translation by Swami Sivananda
• 1971 translation by A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada entitled Bhagavad Gita As It Is with Sanskrit text and English commentary.
• 1983 translation by A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada entitled Bhagavad Gita As It Is with Sanskrit text and English commentary.
• 1988 translation by Ramananda Prasad
• 1992 translation and commentary by Swami Chinmayananda
• 1993 translation by Jagannatha Prakasa (John of AllFaith)
• 2001 translation by Sanderson Beck
• Six commentaries: by Adi Sankara, Ramanuja, Sridhara Swami, Madhusudana Sarasvati, Visvanatha Chakravarti and Baladeva Vidyabhusana (all in sanskrit)
• Essays on Gita by Sri Aurobindo
• Gita Supersite Original text, with several accompanying translations or commentaries in Sanskrit, English, or Hindi
• Srimad Bhagavad Gita
• Bhagavad-Gita Trust translation in multiple languages with audio and translation of commentary from the four authorized Vaishnava sampradayas
• Multiple English Translations
• Maharishi Mahesh Yogi on the Bhagavad-Gita, A New Translation and Commentary, Chapters 1–6
• Recitation of verses in Sanskrit (MP3 format)
• Bhagavad Gita (As It Is) Complete produced by The International Society for Krishna Consciousness
• Bhagavad Gita in 6 Languages