२०८२ नेपालस्य युवा-प्रदर्शनानि

२०२५ नेपालस्य युवा-प्रदर्शनानि
चित्वने प्रदर्शनकारीणः भाद्रपदशुक्लचतुर्थी, विक्रमसंवत् २०८२
तिथिः	भाद्रपदशुक्लचतुर्थी, विक्रमसंवत् २०८२ तः अद्यतनपर्यन्तम्
स्थानम्	नेपालदेशः
कारणम्	शासनदूषणं च स्वजनपोषणं च सामाजिकमाध्यमवेदिकासु शासनप्रतिबन्धः
लक्ष्याणि	शासनस्य उत्तरदायित्वं च पारदर्शिता च सामाजिकमाध्यमवेदिकायाः पुनःस्थापनम् शासनस्य अपसारणम्
प्रकाराः	प्रदर्शनानि छात्राणां सक्रियता अन्तर्जालसक्रियता दङ्गाः अग्निपातः विध्वंसकक्रियाः अपहरणम्

विक्रमसंवत् २०८२ इत्यस्य भाद्रपद-आश्विन मासयोः समग्र-नेपालदेशे महत्तमस्तरे प्रदर्शनेऽभवन्, ये प्रायः युवा-पीढ्याः छात्रैः च युवाभिः आयोजिताः आसन्। एतानि प्रदर्शनी सामान्यतया युवा-प्रदर्शना इति ख्याताः सन्ति। एतानां प्रारम्भः राष्ट्रव्यापि अनेकेषां सामाजिकमाध्यमानां निरोधात् अभवत्, परन्तु तेषां मूले सार्वजनिक-भ्रष्टाचारस्य, शासनाधिकारिणां च स्वकुटुम्बीनां धन-प्रदर्शनेन च जनाः क्लेशिताः आभवन् तथा सार्वजनिकनिधीनां अनियोजनस्य आरोपाः अपि आसन्। अस्य आन्दोलनस्य विस्तारः शासनन्याय्यतायाः पारदर्शितायाश्च राजनीतिकदायित्वस्य विषयेषु सर्वाधिकम् आसीत्। प्रदर्शनेषु उग्रतः परिवर्तनानि अभवत् प्रशासनिकमुख्यानाम् प्रति हिंसा प्रशासनिक-राज्य-भवनानां अपहारश्च सर्वत्र अभवत्।

भाद्रपद-कृष्ण द्वितीय्या, विक्रमसंवत् २०८२ तमे दिने प्रधानमन्त्री के॰ पी॰ शर्मा ओली तस्य कतिपयान् मन्त्रिणः सह त्यागपत्रं दत्त्वा देशात् पलायितः, प्रदर्शनेभ्यः प्रत्युत्तररूपेण।

पृष्ठभूमिः

भाद्रपद-शुक्ल-द्वादश्यां विक्रमसंवत् २०८२ तमे दिने नेपाल-राज्येन षड्विंशति-सामाजिकमाध्यमानि निरुद्धानि अभवन् यथा फेसबुक्, एक्स्, यूट्यूब्, लिङ्क्डिन्, रेडिट्, सिग्नल्, स्नैपचैट् च। एषां प्रतिबन्धः सञ्चारविभागस्य नूतन-नियमावलीमध्ये अभिलेखनं न कृतवन्तः इति कारणेन प्रवृत्तः। एषः प्रतिबन्धः पञ्जीकरण-आवश्यकतायाः अंशरूपेण नव-साङ्गणकसेवाप्रदातृ-करस्य च प्रवर्तनाय, तथा विदेशीय-सङ्गणकसेवाप्रदातृणाम् उपरि कठोर-कर-नियमप्रवर्तनाय च, राज्यकोषवृद्धये उद्घाटितः।

किन्तु समीक्षकाः वदन्ति यत् एषः प्रतिबन्धः सामाजिकमाध्यमेषु जातस्य अभिव्यक्तिस्वातन्त्र्यस्य दमनाय प्रेरितः। नेतृणां पुत्रपौत्रेषु अतीवस्नेहभावः, स्वपरिवारस्य अनुचितलाभः च, 'नेपो-किड्' इत्याख्यायां प्रवृत्तौ सञ्चारितः। एषा प्रवृत्तिः जनानां रोषं जनयामास।

प्रदर्शनपूर्वं सामान्य-नेपालजनानां वार्षिकं औसत-आयः प्रायः १४०० अमेरिकडॉलरमितः आसीत्। यदा तु शासनपरिवारस्य सदस्याः स्वधनसमृद्धिं सामाजिकमाध्यमेषु प्रकाशयन्ति स्म, तदा 'नेपो-किड्' प्रवृत्तिः विशेषतया युवा-पीढ्याः मध्ये तीव्रं क्रोधं उत्पादयामास। नेपालदेशस्य माध्यमिक-आयु-क्रमे मध्यमवयः २५ वर्षः अस्ति, अतः जनसंख्यायाः प्रमुखः भागः युवा-समाजे अन्तर्भवति, यः सामाजिकमाध्यमानाम् अधिकतमं उपयोगं करोति।

एतदेव कारणात् देशः, यत्र बहवः जनाः ग्राम्ये कठोरजीवनपरिस्थितिषु वसन्ति, तथा बहिर्गमनकृत्येन प्रवासेन जीविकां प्राप्नुवन्ति, दक्षिण-आस्यायाः मध्ये सामाजिकमाध्यम-प्रयोगे अत्युच्चं स्थानं धारयति प्रायः द्वयोः जनयोः मध्ये एकस्य सामाजिकमाध्यम-लेखः अस्ति। बहवः जनाः जालकार्यविभागेषु कर्म कुर्वन्ति।

एषः असन्तोषः आर्थिकसंकटैः प्रेरितः। यतः देशस्य सकलघरेलउत्पन्नस्य त्रिंशत्-त्रयं प्रतिशतं प्रवासजनित-धनप्रेषणे अधिष्ठाति, तथा युवानां विंशतिशतं भागः रोजगाररहितः अस्ति। वित्तसङ्गठनाय यत् प्रयासः कृतः, सः अपि आर्थिककष्टान् जनयामास।

संख्यात्मक समन्वयः

युवा-भागीदारसमूहाः, विशेषतः "हामी नेपाल" नामकं असंगठितम् एनजीओ-समरूपं सङ्गठित-समूहम्, डिस्कोर्ड्-सर्वराणि इन्स्टाग्राम्-च्यानलाः च मध्यस्थ-संगठनरूपेण उपयोजयन्।

डिस्कोर्ड्-च्यानल्स् मध्ये योजनात्मकम् संवादः अभवत्, यथा विमानक्षेत्रस्य प्रति निर्देशः, दहनप्रयोगकाणां प्रयोजनस्य आयोजनम् (उदाहरणार्थं मोलोटोव्-पात्राणि), पुलिस्-थानायाः विरुद्धं कर्मन्याययोजनाः, विमानचक्राणां विघटनायास्च असिडिलीन्-ग्यासज्ञानेन चर्चा इत्यादयः। मृतसंख्यायाः वृद्धेः उपरि किञ्चित् सर्वर्-अभियोजकाः अनिश्चितकालीन विद्यालय-विश्रान्ति-आह्वानं कृतवन्तः यावत् मृत्यूनाम् उत्तरदायित्वे शासनस्य स्पष्टीकरणं न प्राप्तम्।

प्रदर्शनस्य तीव्रतेः वृद्धौ शासनकारिणः तथा स्रोताः निर्दिशन्ति यत् कतिपय अन्तर्जाल-मंचेषु उग्र-भाष्यकषायः तथा हिंसात्मककर्मणां आह्वानं उद्भूतम्। डिस्कोर्ड्-समुदाय प्रतिवेदनानि एतेषु संदेशेषु दृश्यन्ते यत्र हिंसां प्रोत्साह्यते शस्त्राणि वाहयितुं प्रदर्शनकर्तृभ्यः निर्देशाः, राजनैकेषु निवासानां प्रति आक्रमण-योजनाः, अवसंरचना-विनाशाय प्रस्तावाः, मृत्यूनन्तरं प्रतिशोध-हिंसाया: उपदेशाः च सम्मिलन्ते।