"अजन्तागुहाः" इत्यस्य संस्करणे भेदः
(लघु) added Category:विश्वपरम्परास्थानानि using HotCat |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः १: | पङ्क्तिः १: | ||
{{Infobox World Heritage Site |
{{Infobox World Heritage Site |
||
| WHS = |
| WHS = अजन्तागुहाः |
||
| Image = [[Image:Ajanta (63).jpg|250px|The Ajanta Caves]] |
| Image = [[Image:Ajanta (63).jpg|250px|The Ajanta Caves]] |
||
| State Party = India |
| State Party = {{flagicon|India}}[[भारतम्]] |
||
| Type = |
| Type = सांस्कृतिकम् |
||
| Coordinates = {{coord|20.552377|75.700436|region:IN_type:landmark_source:dewiki|format=dms|display=title,inline}} |
| Coordinates = {{coord|20.552377|75.700436|region:IN_type:landmark_source:dewiki|format=dms|display=title,inline}} |
||
| Criteria = i, ii, iii, vi |
| Criteria = i, ii, iii, vi |
||
| ID = |
| ID = २४२ |
||
| Region = [[List of World Heritage Sites in Asia|Asia-Pacific]] |
| Region = [[List of World Heritage Sites in Asia|Asia-Pacific]] |
||
| Year = |
| Year = क्रि.श.१९८३ |
||
| Session = |
| Session = सप्तमी |
||
| Link = http://whc.unesco.org/en/list/242 |
| Link = http://whc.unesco.org/en/list/242 |
||
| locmapin = India |
| locmapin = India |
||
| latitude = |
| latitude = २०.५५२३७७ |
||
| longitude = |
| longitude =७५.७००४३६ |
||
}} |
}} |
||
==इतिहासः== |
==इतिहासः== |
०७:१३, ८ सेप्टेम्बर् २०१२ इत्यस्य संस्करणं
अजन्तागुहाः | |
---|---|
विश्वपरम्परास्थानानि | |
राष्ट्रम् | भारतम् |
प्रकारः | सांस्कृतिकम् |
मानदण्डः | i, ii, iii, vi |
अनुबन्धाः | २४२ |
क्षेत्रम् | Asia-Pacific |
निर्देशाङ्कः | २०°३३′०९″उत्तरदिक् ७५°४२′०२″पूर्वदिक् / 20.552377°उत्तरदिक् 75.700436°पूर्वदिक्निर्देशाङ्कः : २०°३३′०९″उत्तरदिक् ७५°४२′०२″पूर्वदिक् / 20.552377°उत्तरदिक् 75.700436°पूर्वदिक् |
शिलाभिलेखस्य इतिहासः | |
शिलाभिलेखाः | क्रि.श.१९८३ (सप्तमी सत्रम्) |
* विश्वपरम्परावल्याम् अङ्कितानि नामानि । ^ यूनेस्को द्वारा वर्गीकृतक्षेत्रम् |
इतिहासः
जगत्प्रसिद्धाः अजन्तागुहाः महाराष्ट्रस्य औरङ्गाबाद्नगरतः १०० कि.मी. परिमिते द्वरे सन्ति । गुहा शब्दस्य श्रवणमात्रेण आश्चर्यभावः कुतूहलं च उद्भवेत् विशेषतः बालेषु । अजन्तागुहानां दर्शनेन सः भावः न उद्भवेत् । यतः क्रि.पू.२०० वर्षे निर्मिताः एताः गुहाः बौद्धभिक्षुणां निवासस्थानानि आसन् । ते साधनेतरावधौ चित्रशिल्पकलाभिः गुहानाम् अन्तर्भागाणाम् अलङ्करणे रताः भवन्ति स्म । सहजतया एव कलाकृतयः बुद्धस्य पूर्वजीवनसम्बद्धाः पूर्वजन्मसम्बद्धाः च भवन्ति स्म । सर्वासु अपि कलाकृतिषु धार्मिकच्छाया परिद्दश्यते स्म् । भिक्षुभिः उपयुक्तानां वर्णादीनाम् उत्कृष्टताया: कारणतः शताधिकानां वर्षाणाम् अनन्तरम् अपि तत्रत्याः कलाकृतयः नावीन्ययुक्ताः इत्येव भान्ति । वर्णाः नशयमानाः सन्ति इति यदा लक्षितं तदा प्राचीनकलाकृतयः रक्षणीयाः एव इति महान् प्रयासः आचरितः । ब्रिटीश-आखेटकैः एताः गुहाः १८१९ तमे वर्षे अभिज्ञाताः । ईस्ट्-इण्डियाकम्पनीजनैः एतासां कलाकृतीनां प्रतिकृतिप्राप्तये प्रयासः कृते । अत्र ३० गुहाः सन्ति । तासु ५ गुहाः ‘चैत्यगृहणि’ इति निर्दिश्यन्ते । अवशिष्टाः ‘विहाराः’ ‘आश्रमाः’ इति वा निर्दिश्यन्ते । घनशिलाभ्यः एताः गुहाः उत्खाताः स्युः इति भाव्यते । प्रवेशद्वाराणि तु उत्कृष्टाभिः कलाकृतिभः विशेषतः अलङ्कृतानि द्दश्यन्ते । ‘एताः अजन्तागुहाः बौद्धमतीयायाः कलायाः अत्युत्कृष्टाश्रयभूताः’ इति वर्णयन्त्या युनेस्कोसंस्थया १९८३ तमे वर्षे एतासां गुहानां विवरणं जागतिकानां पारम्परिकाणां स्थलानाम् आवल्यां योजितम् अस्ति ।
गुहादेवालयाः
एल्लोरा, अजन्ता इत्यादिषु गुहादेवालयेषु स्थितानि भितिचित्राणि भवतां मनः आकृष्टवन्ति स्युः एव । कठिनासु अपि शीलासु एताः गुहाः कथं निर्मिताः स्युः इति आश्चर्यं स्यात् खलु भवताम् । भवन्तः कदाचित् वा विहाराय समुद्रतीरं गतवन्तः स्युः एव खलु ? जलक्रीडायाः अनन्तरं सिकताभिः नीडादिकं रचितवन्तः स्युः अपि । तदवसरे भवद्भिः आदौ सिकताराशिः निर्मितः स्यात् । ततः प्रकोष्ठादयः निर्मिताः स्युः सिकतानाम् अपनयनेन । एवमेव निर्मियन्ते शिलागुहाः अपि । शीलागुहासु मन्दिरस्य निर्माणम् अपि एतेनैव क्रमेण भवत् । इष्टिकायाः उपरि इष्टिकानां स्थापनं तत्र न भवति । भारते शिलाकर्तनपुरस्सरं गुहादीनां निर्माणस्य आरम्भः अभवत् २००० वर्षेभ्यः पूर्वम् । आदौ पर्वतस्थायाः शिलायाः उपरि निर्मीयमाणायाः रचनायाः बाह्यं रुपं रेखया चित्र्यते । ततः अनपेक्षितान् भागान् अपनीय रचनानिर्माणं क्रियते । आदौ ऊर्ध्वभागस्य (छ्देः) निर्माणं भवति, ततः अवशिष्टाः भागाः निर्मीयन्ते । केरलमुम्बयीप्रभृतिषु स्थलेषु द्दश्यमानाः गुहाः १९०० वर्षेभ्यः पूर्वं रचिताः । परस्पराभिमुखतया रचिताः अत्रत्याः स्तम्भाः चित्ताकर्षकाः सन्ति । अनपेक्षितान् शिलाभागान् ये अपनयन्ति ते प्रायः भवन्ति वृत्तिनिपुणाः । एवं हि विश्वस्यते यत् एल्लोरास्थं कैलासमन्दिरं निर्मितवान् शिल्पी प्रायः स्वयमपि न जानति स्म यत् मया निर्मितं मन्दिरम् एवम् अपूर्वं भवेत् इति ।
वीथिका
-
एल्लोरा गुहा १६।
-
प्रथमा गुहा
-
अजन्तगुहा २।
-
नवमी गुहा
-
द्वितीयगुहायाः वर्णचित्राणि ।
बाह्यानुबन्धाः
- Ajanta Caves, Ellora Caves, Aurangabad Caves
- Ajanta: Written in the Stone. Documentary by Laurence Castle based on Walter Spink's finding.
- [१]
- Ajanta: Some Kind of Miracle. Documentary by Laurence Castle, the history of Ajanta.
- [www.youtube.com/watch?v=S8I6YXGcRKI]
- National Geographic feature
- An essay on Ajanta Caves from the online travel magazine travelmag.co.uk (May 10, 2009)
- Video of the caves MTDC site
- Ajanta Caves in UNESCO List
- "Ajanta", Jacques-Edouard Berger Foundation, World Art Treasures (choose French or English)
- Frontline Article On Ajanta Paintings
- Photographs of the Ajanta caves-paintings and sculpture, IndiaMonuments.org
- Article on Ajanta from the Travel section of the New York Times (November 5, 2006)
- photos of the Ajanta caves
- Photographs
- Video Travelogue on Ajanta Cave Temples
- The Herbert Offen Research Collection of the Phillips Library at the Peabody Essex Museum
- Ajanta Caves - rock cut Buddhist temples | Wondermondo
- 360 degree virtual tour of Ajanta caves