"आदिशङ्कराचार्यः" इत्यस्य संस्करणे भेदः
No edit summary |
(लघु) robot Adding: en, mr, ne, th Modifying: hi |
||
पङ्क्तिः २६: | पङ्क्तिः २६: | ||
{{हिन्दू धर्म}} |
{{हिन्दू धर्म}} |
||
[[Category:हिन्दू धर्म]] |
[[Category:हिन्दू धर्म]] |
||
[[bg:Шанкара]] |
[[bg:Шанкара]] |
||
[[cs:Ádi Šankara]] |
[[cs:Ádi Šankara]] |
||
[[de:Shankara]] |
[[de:Shankara]] |
||
[[ |
[[en:Adi Shankara]] |
||
[[eo:Adi Ŝankara]] |
[[eo:Adi Ŝankara]] |
||
⚫ | |||
[[fa:شانکرا]] |
[[fa:شانکرا]] |
||
⚫ | |||
[[fr:Adi Shankara]] |
[[fr:Adi Shankara]] |
||
[[gl:Adi Shankara]] |
[[gl:Adi Shankara]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[he:שנקרה]] |
[[he:שנקרה]] |
||
[[hi:आदि शङ्कराचार्य]] |
|||
[[hu:Sankara]] |
|||
[[it:Adi Shankara]] |
|||
⚫ | |||
[[kn:ಆದಿ ಶಂಕರ]] |
[[kn:ಆದಿ ಶಂಕರ]] |
||
⚫ | |||
[[la:Sankara]] |
[[la:Sankara]] |
||
[[lv:Ādi Šankara]] |
|||
[[lt:Šankara]] |
[[lt:Šankara]] |
||
[[ |
[[lv:Ādi Šankara]] |
||
[[ml:ശങ്കരാചാര്യര്]] |
[[ml:ശങ്കരാചാര്യര്]] |
||
[[mr:आद्य शंकराचार्य]] |
|||
⚫ | |||
[[nl:Shankara]] |
[[nl:Shankara]] |
||
⚫ | |||
[[pl:Adi Śankara]] |
[[pl:Adi Śankara]] |
||
[[pt:Shânkara]] |
[[pt:Shânkara]] |
||
पङ्क्तिः ५२: | पङ्क्तिः ५७: | ||
[[simple:Adi Shankara]] |
[[simple:Adi Shankara]] |
||
[[sk:Áčarja Šankara]] |
[[sk:Áčarja Šankara]] |
||
⚫ | |||
[[sv:Adi Shankara]] |
[[sv:Adi Shankara]] |
||
[[ta:ஆதி சங்கரர்]] |
[[ta:ஆதி சங்கரர்]] |
||
[[te:ఆది శంకరాచార్యుడు]] |
[[te:ఆది శంకరాచార్యుడు]] |
||
[[th:ศังกราจารย์]] |
|||
[[uk:Аді Шанкара]] |
[[uk:Аді Шанкара]] |
||
[[ur:شنکر اچاریہ]] |
[[ur:شنکر اچاریہ]] |
१२:०४, १५ जनवरी २०११ इत्यस्य संस्करणं
शङ्कराचार्यः (मलयाळम्: ശങ്കരാചാര്യൻ,शङ्कराचार्यन्) (क्रिस्त्वब्दम् 788 - क्रिस्त्वब्दम् 820), यस्यान्ये अभिधाने शङ्कर भगवत्पादाचार्यः तथा च आदि शङ्कराचार्यः इति, एकः भारतीयः दार्शनिकः आसीत्, येन अद्वैतवेदांतस्य सिद्धांतः दृढतया स्थापितमासीत् । अद्वैतवेदांतस्तु वेदांतस्य प्रभावकारितमः उपसंप्रदायः वर्तते । तस्य शिक्षाः जीवस्य च ब्रह्मणः च एकतायां आधृताः सन्ति । तस्मन्नपि ब्रह्म तु निर्गुणं ब्रह्म इति ।
शङ्करः समग्रभारतवर्षस्य यात्रां कृतवान्, स्वकीयं दर्शनं प्रवचनेभ्यः अपि शास्त्रार्थेभ्यः प्रसारितवाँश्च । सः दशनामी इति अद्वैतसंप्रदायस्य संघटनकर्ता मन्यते, तथा च षण्मत इति पूजनपरंपरायाः संस्थापकः मन्यते ।
संस्कृतेन रचिताः तस्य कृतयः, याः सर्वाः अपि अद्यापि प्राप्याः, अद्वैतवेदांतसिद्धांतस्थापनाविषयकाः सन्ति । सः उपनिषद्ब्रह्मसूत्रसम्मतस्य संन्यासस्य महत्तामपि स्थापितवान्, यस्मिन् काले मीमांसा संप्रदायेन दृढं कर्मकांडं स्थापितमासीत् संन्यासं च निंदितमासीत् । शंकरः ब्रह्मविषये संदर्भार्थं पूर्णतया उपनिषदः प्रमाणत्वेन अमन्यत्, तथा च ब्रह्मसूत्रे, उपनिषत्सु, भगवद्गीतायां च दीर्घाणि भाष्यणि रचितवान् स्वमतं च पुष्टीकृतवान् । तस्य कृतीषु प्रमुखः प्रतिद्वंद्वी मीमांसासंप्रदायः वर्तते, यद्यपि तेन अन्यान् संप्रदायान् विरूध्य अपि काश्चित् तर्काः प्रस्तुताः यथा सांख्यम्, बौद्धवादस्य केचित् संप्रदायाश्च ।
चरितम्
केरळेषु चूर्णीनद्यास्तीरे विद्यमाने कालटि ग्रामे स जज्ञे । सस्य शैशवे एव पिता महाभागवतः शिवगुरुः दिवं प्रपेदे । अतः माता आर्यादेवी रक्षाधुरं वहन्ती शिशुं पोष्यामास । असाधारणया मेधाशक्त्या स बालः सर्वान् अत्यवर्तत । पञ्चमे वयसि उपनीतः साङ्गान् वेदान् अधीते स्म । संन्यासी स्यामिति शिशोरपि तस्य उत्कटः अभिलाषः उद्भूत् । परन्तु, माता नान्वमोदत ॥
एकस्मिन् दिने मात्रा सह चूर्णि प्राप्य स्नानाय अवतीर्णं कोऽपि ग्राहः पदे जग्राह । निनाय च नदीमध्यम् । तदवलोक्य तारं क्रन्दन्ती मातरं स ऊचे । "यदि सन्यासानुज्ञां मे दास्यसि तर्हि नूनं ग्राहो मोक्ष्यति" इति । पुत्रं जीवन्तमिच्छन्ति सा कथञ्चित् अनुमेने । अहो! झतिति ग्राहशिशुं तीरोपकण्ठमानीय अमुञ्चत् । शङ्करस्य संन्यासः ईश्वराभिमत इति अनेन आश्च्हर्यवृत्तेन माता निश्चिनोति स्म ॥
अथ विळम्बं विनैव स प्रव्रजितुं निरणौषीत् । "यदा मां स्मरिष्यसि, तदा त्वामुपास्थास्यामि" इति प्रतिश्रुत्य मातरं समाश्वासयन् गृहान्निरगाच्च ॥
स देशद्देशं परिक्रममाणः नर्मदारोधसि स्थितं गौडपादाशिष्यं गोविन्दगुरुं प्रपेदे । परावरज्ञात् तस्मात् सकलाः विद्याः संन्यसञ्च जग्राह । तदनु तस्य गुरोः आज्ञया उपनिषदां ब्रह्मसूत्राणां गीतायाश्च भाष्याणि निर्ममे । अन्यानपि बगून् ग्रन्थान् निबबन्ध । तदनु गुरुणा अनुज्ञातः गौडपादेन चानुमोदितः केश्चन कुतार्किकैः कदर्थितं श्रौतं मतं सुप्रतिष्ठां नेतुं प्रायतत । देशे देशे पर्यटन् तेषां विपक्षाणाम् वादान् तिलशः खण्डयअमास । वैदिकमद्वैतमतं सुदृढं समर्थयामास च । तत्र तत्रानेके शिष्याश्च तस्याभूवन् ॥
अनन्तरं स्वेन समर्थितं मतं प्रचारयन् शिष्यैः सह कण्चन कालं श्रीकाशीमध्युवास । तस्य यशः दिक्षु विदिक्षु च विससार । अस्मिन् अवसरे गयायामासन्नमृत्योः कुमारिलभट्टस्य च्होदनाय अयमाचार्यः माहिष्मतीमेत्य मीमेआंसकानामग्रगण्यं मण्डनमिश्रं वादभिक्षामयाचत । याच्हनामौसृत्य मिश्रः वादाय सज्जः अभवत् । तेन सह दीर्घदीर्घाः वादाः प्रावर्तन्त । अन्ते आच्हार्यः मिश्रं जिगाय । निर्जतो मिश्रः सबगुमानं सभक्तिकञ्च आचार्यस्य सिष्यतां वव्रे । स एव सुरेश्वराचार्य इति प्रख्यायते ॥
एवमद्वैतमते जगति सुप्रतिष्ठां नीते आचार्यः बदरिकाश्रमम् गत्वा नारायणं समाराध्य तत्र कञ्चन मठं स्थापयामास । तथैव पश्चिमतः द्वारकायां, पूर्वतः जगन्नाथेम दक्षिणतः शृङ्गगिरौ तुङ्गायास्तीरे च । तेषु चतुर्षु मठेषु यथाक्रमम् स्वशिष्यान् तोटकं, हस्ताकलकं, पद्मपादम्, सुरेश्वरञ्च अदिपतीयवास्थापयत् । उपनिषदां सम्मतस्य अद्वैतमतस्य रक्षणे पोषणे च तानादिदेश च ॥
अत्रान्तरे आतुरया मात्रा स्मृतः योगप्रभावात् तस्याः पुरस्तादाविरासीत् । उचिताभिः परिच्हर्याभिस्तां प्रातोषयत् । प्रत्यासन्नायां तस्याः प्राणानामुत्क्रान्तौ नूतनाभिः नूतिभिः प्रसादितदैवतेस्तामनुगृहीतां सुगतिञ्च वितेने । पारत्रिकाणिकृत्यानि च यथाविधि वितेने ॥
अथ स्वकृत्यं सर्वं कृतं मन्यमानः स काश्मीरदेशं प्रययौ । तत्र महाजनानां मनोरथं मानयन् सर्वज्ञपीठमधिष्ठानेन भूषयामास । तदनु हिमालयस्थां दत्तत्रेयगृगां जगाहे । ततस्सत्ये शिवे शश्वते पदे तिरोदधे च ॥