सदस्यः:Symonaskumar2331619

“चेरापूँजी संस्कृती”

चेरापुंजी, मेघालये स्थितं, खासी संस्कृतेः विशिष्टत्वेन प्रसिद्धं अस्ति, यः क्षेत्रस्य सामाजिक-समुदायजीवनं आकारं ददाति।खासीजनाः विशिष्टां मातृवंशीयव्यवस्थां पालयन्ति, यत्र सम्पत्तिः वंशपरम्परा च स्त्रीकुलेन प्रचलिते भवतः। एषा व्यवस्था स्त्रियः परिवारसंरचनायां प्रमुखं स्थानं धारयन्ति, यत् समुदायस्य संरचनायां महत्त्वपूर्णं परिवर्तनं जनयति पितृसत्तात्मकसमाजेभ्यः भिन्नं, खासी स्त्रियः गृहे, समाजे च उभयत्र प्रमुखं भूमिकां निर्वहन्ति, यस्य कारणेन चेरापुंजी संस्कृतिः स्त्रीपुरुषसमान्यस्य विषये अनन्या च रोचकाविचार्या अस्ति।

चेरापुंजी संस्कृतेः प्रमुखतमं अंगं तस्य उत्सवाः भवन्ति, ये प्रकृतिं, कृषिं च आध्यात्मिकत्वं च समाराधयन्ति। बेहडियनखलम् इति उत्सवः जूलाय् मासे आयोज्यते, यः रोगाणां निवारणाय समुदायस्य कल्याणाय समर्पितः अस्ति। क पोमब्लांग नोंग्रेम उत्सवः नवम्बरमासे संपद्यते, यः फसलकालस्य उत्सवः अस्ति, यत्र पारम्परिकानि क्रियाः, सङ्गीतं, नृत्यं च सम्मिलितानि भवन्ति। एते उत्सवाः खासीजनानां कृषिप्रधानजीवनस्य च पर्यावरणेन सह आध्यात्मिकसम्बन्धस्य गम्भीरं स्वरूपं प्रतिबिम्बयन्ति, यतः तेषां शुभफलं च समृद्धिं वाञ्छन्ति।

आहारः अपि चेरापुंजी संस्कृतेः अन्यः महत्त्वपूर्णः अङ्गः अस्ति। खासी भोजनं तु सरलतायाः तीव्रस्वादस्य च प्रसिद्धं अस्ति, यत्र सूकरं तण्डुलं च मुख्यं खाद्यं भवतः। जदोः इति सूकरतण्डुलमिश्रणं तथा डोहनेइओङ्गः इति कालेन तिलैः सह सूकरस्य पाककर्मणि विशिष्टं स्वादं यच्छति। किण्विताहारः, यथा तुंगरिम्बाई (किण्वितसोयम) तथा तुंगतपः (किण्वितमत्स्यस्य चटनी) अपि स्थानीयमन्ने प्रचलिताः सन्ति, यतः तेषां परम्परागतं सुरक्षितकर्मणि प्रदर्शयति। उत्सवेषु विशेषतया तण्डुलमद्यं प्रचलितं पेयं भवति।

चेरापुंजी जनानां कलाः शिल्पञ्च अपि खासीजनानां प्रकृत्या सह सम्बन्धं प्रतिपादयन्ति। तत्र जनाः बांसलोहकाष्ठशिल्पे दक्षाः सन्ति, ये टोकरीषु, आसनेषु, मञ्चेषु च निर्माणे निपुणाः भवन्ति। पारम्परिकखासीगृहाणि बांसकाष्ठाभ्यां निर्मितानि, ये तेषां स्थायिकायाः जीवनपद्धतेः प्रतीकाः भवन्ति। एतानि शिल्पानि चेरापुंजी विपणे, खलियशनंग विपणे च प्रदर्शनं कृत्वा पर्यटकैः क्रेतुं शक्यं भवति।

चेरापुंजीस्थस्य प्रख्यातानि सांस्कृतिकस्थलानि जीवितमूलसेतवः भवन्ति। एते सेतवः वटवृक्षस्य मूलानि नदीषु निर्देशयित्वा निर्मिताः भवन्ति, ये केवलं स्थायिके अभियन्त्रणविद्यायाः अद्भुतानि न भवन्ति अपि तु खासीजनानां पर्यावरणेन सह गूढं सम्बन्धं अपि प्रतिपादयन्ति। एते सेतवः कालेन सह बलवत्तराः भवन्ति, तेन खासी समुदायस्य प्रकृत्या सह स्थायिकसम्बन्धस्य प्रतीकत्वेन दृश्यन्ते।

चेरापुंजी अपि आध्यात्मिकान्वेषणस्य केन्द्रं भवति, यत्र खासी धार्मिकविश्वासाः ख्रीष्टीयमतस्य प्रभावेण मिश्रिताः दृश्यन्ते। अनेके खासीजनाः अद्यापि प्राकृतिकतत्त्वान् पूजयन्ति, यथा पवित्रवनानि नदीषु च, ये तेषां क्रियायां उत्सवे च प्रमुखं स्थानं धारयन्ति। ख्रीष्टीयमतस्य प्रभावः अपि नगरस्य अनेके चर्चेषु क्रिसमसः नूतनवर्षस्य उत्सवेषु च स्पष्टः अस्ति, यतः उत्साहेन सह एते उत्सवाः आयोज्यन्ते।

सर्वतः, चेरापुंजीसंस्कृतिः परम्परायाः, आध्यात्मिकत्वस्य, तथा प्रकृत्या सह गम्भीरसम्बन्धस्य एकः विशिष्टः समन्वयः अस्ति। मातृवंशीयव्यवस्थायाः प्रफुल्ल उत्सवेषु च स्थायिकाचरणेषु, चेरापुंजीसंस्कृतिः यथा समुदायाः प्रकृत्या सह निकटसम्बन्धे स्थित्वा अपि समृद्धाः भविष्यन्ति तस्य उत्कृष्टदृष्टान्तः अस्ति। एतस्मिन रमणीयक्षेत्रे आगच्छन्तः पर्यटकाः केवलं तस्य रमणीयपरिदृश्यम् अनुभवितुं न शक्नुवन्ति अपि तु तेषां आतिथ्यसंस्कृतिं च संस्कारानां समृद्धिं च अनुभवितुं शक्नुवन्ति।