कूर्गः अथवा कोडगु- अस्य शान्तिस्य, प्रकृतेः च उपहारस्य कृते प्रसिद्धः अस्ति

कूर्गः

कूर्गः अथवा कोडगु- अस्य शान्तिस्य, प्रकृतेः च उपहारस्य कृते प्रसिद्धः अस्ति। एकः भूमिः यस्याः निवासिनः जीवने अपि च अस्य सुन्दरस्य प्रदेशस्य अन्वेषणं कुर्वतां आगन्तुकानां जीवने आनन्ददायकं उपस्थितिः अस्ति। कर्नाटकराज्यस्य दक्षिणपश्चिमप्रदेशः कूर्गः पश्चिमघाटानां मध्ये स्वपरिधिं प्रति निहितः अस्ति। पवित्रनदी - ‘तलकावेरी’ सम्पूर्णे मण्डले प्रवहति। मरिच-कॉफी-वृक्षाणां हरितक्षेत्राणि कूर्ग-नगरं सुरम्य-ग्रामं कुर्वन्ति यस्य कृते आगन्तुकाः समुपस्थिताः भवन्ति।

भूमिः -

कूर्गः कर्णाटकराज्यस्य भूपरिवेष्टितः मण्डलः अस्ति, आधिकारिकतया कोडगु इति नाम्ना प्रसिद्धः। अयं मण्डलः ४,१०२ वर्गकिलोमीटर् क्षेत्रे विस्तृतः अस्ति। क्षेत्रानुसारं कूर्गः गोवाराज्यात् बृहत्तरः अस्ति। कूर्ग्-नगरस्य अधिकांशः क्षेत्रः पर्वतीयः, वनैः, वृक्षारोपणैः च आच्छादितः अस्ति। कूर्ग्-नगरस्य सर्वाधिकं दृश्यमानः भागः इति कारणतः कॉफी-वृक्षाः । केवलं कुशलनगरनगरं तस्य परितः च क्षेत्राणि मैदानीक्षेत्रेषु (सपाटभूमिः) सन्ति, शेषः कूर्गः पर्वतीयः अस्ति यत्र परिदृश्यं पारं कृत्वा पर्वताः, उपत्यकाः च सन्ति कूर्ग-नगरस्य समुद्रतलात् ३००० तः ५००० पादपर्यन्तं औसत-उच्चता अस्ति। कूर्गः समृद्धः जैवविविधता च नाजुकः पारिस्थितिकीतन्त्रः अस्ति। कूर्ग्-नगरे त्रीणि वन्यजीव-अभयारण्यानि, एकं आरक्षितं वनं च विश्वविरासतस्थलरूपेण सूचीकृतम् अस्ति, युनेस्को-द्वारा।

स्थलाकृतिः -

कूर्गस्य पहाड़ी स्थलाकृतिः कूर्गस्य अधिकांशभागे तृणयुक्तानि अवरोहाणि, धानक्षेत्राणि, ढलानयुक्तानि ग्लेड्स् & गॉर्ज्स् & गभीराः उपत्यकानि च सन्ति।

अस्याः प्रचुरवृष्ट्या पश्चिमघाटपर्वतानां विशिष्टा लसत् वनवृद्धिः अभवत्। मार्गेण गमनेन अवश्यमेव वृक्षवितानानां प्राकृतिकदृश्यसौन्दर्यं, पर्वतविस्तृतदृश्यानि च पुरस्कृतानि भविष्यन्ति।

वृक्षाः तृणभूमिपटलान् उद्घाट्य विस्तृताः सन्ति। वनानां क्षेत्रेषु यत्र अधःवृक्षाः सघनाः सन्ति, वर्षा च अधिका भवति, तत्र गुलाबकाष्ठं, मठी, सागौन इत्यादयः बृहत्काष्ठवृक्षाः आधिपत्यं कुर्वन्ति । वनानां येषु क्षेत्रेषु शुष्कतराणि सन्ति, तेषु वनज्वाला, वेणुः, इण्डियन लाबुर्नुम्, डिण्डालु इत्यादीनां लघुतरवृक्षाणां गृहं भवति।

कूर्ग्-नगरस्य प्रायः अधिकांशः ग्रामाः पर्वतशृङ्खलाभिः परितः गभीरेषु उपत्यकेषु स्थिताः सन्ति।

अर्थव्यवस्था –

कूर्गः ग्राम्यप्रदेशः अस्ति, अस्य अधिकांशः अर्थव्यवस्था वनपालनं, कृषिः, वृक्षारोपणं च आधारितम् अस्ति। कूर्ग्-नगरस्य अर्थव्यवस्था मुख्यतया काफी-उत्पादने, अतिरिक्त-वृक्षारोपण-सस्यानां च कृते मान्यतां प्राप्तवती अस्ति। कूर्ग-द्रोणीषु रोपिताः अन्येषु सस्येषु तण्डुलाः अपि सन्ति।

१९०० तमे दशके कूर्ग्-मण्डलस्य कृते काफीवृक्षाः महत्त्वपूर्णाः अभवन्, ये पर्वतानाम् पार्श्वेषु स्थिताः येषु अत्यन्तं तीव्राः सन्ति येषु तण्डुलानां उत्पादनं कर्तुं शक्यते, तथा च विद्यमानवनानां छायायाः पूर्णं लाभं गृहीतम् अद्यत्वे कूर्ग्-नगरस्य प्रमुखं नगदसस्यं काफी अस्ति। कूर्ग्-नगरे उत्पाद्यमानौ काफी-प्रकारौ द्वौ लोकप्रियौ स्तः - रोबुस्टा, अरबिका च।

कूर्ग्-मण्डलस्य अर्थव्यवस्थायां मुख्याधारः मरिचः, काफी, इलायची च अस्ति। वर्षे एकवारं धानस्य कृषिः भवति, कूर्ग्-नगरस्य अधिकांशः कृषिः वर्षाद्वारा पोषितः भवति। इलायची, कदलीफलं, संतराणि च इत्यादीनि उद्यानपदार्थानि काफी-संपत्तिषु परस्परं रोप्यन्ते।

कूर्ग्-नगरस्य स्थलाकृतिः काफी-वृक्षाणां कृते सुयोग्यः अस्ति येषु उच्च-उच्चतायाः, खड्ग-प्रवणतायाः च आवश्यकता भवति। भारतीयकफी नीलवर्णस्य, ताम्बूलस्य स्वच्छतायाः, उत्तममद्यगुणस्य च कारणेन प्रसिद्धाः सन्ति। कूर्ग्-नगरे उत्पादिता काफी प्रबलः, समृद्धः, अद्भुतः गहनः स्वादः च अस्ति यः विश्वव्यापी रसिकैः अन्वितः अस्ति। कूर्गः विश्वस्य केचन उत्तमाः काफीः उत्पादयति | अधिकांशः पीपलस्य प्रजातयः अरबिका, रोबुस्टा च सन्ति ये भिन्न-भिन्न उप-प्रकारेषु आगच्छन्ति। अरबीका ३००० तः ६००० पादपर्यन्तं ऊर्ध्वतायां वर्धते यदा तु रोबुस्टा न्यूनतया ऊर्ध्वतायां वर्धते। अरबिका-वृक्षस्य लक्षणं लघुपत्राणि & काण्डानि सन्ति। अस्य रसः मृदुतरः भवति, निर्यातार्थं च प्राधान्यं प्राप्नोति । अरबीका महत्तरं भवति, सामान्यतया मिश्रणार्थं तस्य उपयोगः भवति। रोबुस्टा-वनस्पतयः तुल्यकालिकरूपेण बृहत्तराः भवन्ति, विस्तृतपत्राणि, स्थूलतरकाण्डानि च भवन्ति। अस्य मिश्रणं दृढतरं भवति, अत्यल्पं परिपालनं च आवश्यकम्। अरबिका पूर्वं परिपक्वं भवति परन्तु अरबीका-वृक्षस्य तुलने रोबुस्टा-वनस्पतयः बहु दीर्घं आयुः भवन्ति।

परम्परागतरूपेण कूर्गः अन्येभ्यः उत्पादेभ्यः यथा इलायची, मरिचः, संतरा & मधु इत्यादिभ्यः प्रसिद्धः अस्ति। गुलाबकाष्ठं, सागौनकाष्ठं, रजतओक्, अग्निदारुः इत्यादयः विविधाः वृक्षाः काफीसहितं वर्धन्ते। कूर्ग् इलायची अतीव सम्मानिता अस्ति। इलायची एव सस्यं यत् उत्तमं प्रतिफलं ददाति। इलायचीकटनार्थं पञ्चमासान् यावत् समयः भवितुं शक्नोति।

अन्ये सस्यानि यथा अरेकानट्, अदरकं, नारिकेलं, केचन मसालाः च कूर्ग्-नगरे संवर्धिताः सन्ति। अन्यत् पर्यावरणसौहृदं कार्यं, यत् कूर्ग्-मण्डलस्य अर्थव्यवस्थायां अत्यन्तं योगदानं ददाति, तत् मधुमक्खीपालनम् अस्ति ।

कर्नाटकदेशे उत्पाद्यमानस्य काफीयाः ५२ % भागः कूर्गतः भवति। भारते उत्पाद्यमानस्य काफीयाः इत्यस्य ३५ % भागः कूर्गः इत्यस्मात् भवति।

कूर्ग्-जनसङ्ख्यायाः बहवः सेनायाः सदस्याः भवन्ति। प्रायः कूर्ग्-नगरे परिसरे च सर्वविध-उत्पादक-कार्यक्रमेषु निवृत्ताः सेना-कर्मचारिणः द्रष्टुं शक्यन्ते। कूर्ग् इत्यनेन केचन अत्यन्तं अलङ्कृताः जनरल्-जनाः निर्मिताः। कूर्ग्-नगरस्य अर्थव्यवस्थां सेवानिवृत्तैः सक्रियैः च सेवकैः ईंधनं प्राप्नोति।

कूर्ग-नगरस्य अर्थव्यवस्थायां पर्यटनस्य प्रमुखं योगदानं जातम्। पदयात्रा भ्रमणं, पदयात्रा च इत्यादीनि इको-पर्यटनं यात्रिकाणां कृते वृक्षारोपणस्थानेषु गृहेषु परिणतानां गृहाणां पूर्णलाभं ​​ग्रहीतुं मार्गः अस्ति।

यत् १९९० तमे दशके मध्यभागे प्रयोगरूपेण आरब्धम्, यदा काफीयाः मूल्यानि न्यूनानि अभवन्, तदा वृक्षारोपणस्थानेषु गृहवासः शीघ्रमेव कूर्ग्-नगरस्य जनानां कृते पूरक-आयस्य अर्जनस्य मार्गः अभवत्।

भाषा तथा साहित्य -

कोडवा टक् इति नाम्ना कोडवाभाषा स्वतन्त्रा अस्ति, तत्र समीपस्थराज्यानां भाषाभ्यः अपि च कन्नडभाषायाः अपि कानिचन शब्दाः सन्ति। कोडवः तटीयकर्नाटकस्य Bearys इत्यनेन भाष्यमाणायाः Beary bashe इत्यस्य उपभाषायाः उच्चारणस्य उच्चारणस्य च साम्यम्। कोडवाजनाः कोडवभाषायाः मूलभाषिणः सन्ति कोडगुमण्डलस्य उत्पत्तिः अस्ति। १९९१ तमे वर्षे जनगणनानुसारं कर्णाटकराज्यस्य कुलजनसंख्यायाः ०.२५% यावत् कोडवातक्कस्य वक्तारः भवन्ति।

कर्नाटककोडवसाहित्य-अकादमी-अनुसारं कोडवानां अतिरिक्तं अन्ये १८ जातीयसमूहाः मण्डलस्य अन्तः बहिश्च कोडवा-तक्कं वदन्ति यत्र अम्मा कोडावः, कोडवा हेग्गडे, इरी, कोयावा, बन्ना, मडिवाला, हजामा, केम्बट्टी, मेडा च सन्ति।

कोडव ठक् इत्यस्य प्रथमा लिपिः १३७० ई.तः भगमण्डलशिलालेखे प्राप्ता। पश्चात् १८८७ तमे वर्षे डा. कोरावन्द अप्पैया इत्यनेन कोडवा ठक् इत्यस्य पटकथा आविष्कृता, तदनन्तरं १९७० तमे वर्षे डॉ. कॉक्सः २००५ तमे वर्षे, चार्ल्स हेनरी २००८ तमे वर्षे कर्णाटककोडवसाहित्य-अकादमीद्वारा मदीकेरी-नगरे २०२२ तमस्य वर्षस्य फरवरी-मासस्य २१ दिनाङ्के आयोजितायाः सभायाः आधिकारिकरूपेण डॉ. कोडवा ठक्कस्य आधिकारिकलिपिः इति रूपेण आई एम मुथन्ना इत्यस्य पटकथा। एवं कोडव ठक्कस्य लिप्याः आवश्यकतायाः विमर्शस्य समाप्तिः।

कूर्ग संस्कृति तथा परम्परा -

प्रायः ‘भारतस्य स्कॉटलैण्ड्’ इति उच्यमानः अयं मण्डलः ‘कोडवः’ इति असाधारणयुद्धक्षमतायुक्तस्य प्राचीनगोत्रस्य गृहम् अस्ति। विश्वस्य ७ अर्बाधिकजनसंख्यायाः तुलने कोडवाः केवलं १.५ लक्षाः एव सन्ति, अतः ते विश्वस्य जातीय-अल्पसंख्याकाः सन्ति।

स्थलीय-बेले-त्वस्य अतिरिक्तं अद्वितीय-देशवासिनां कृते अपि अयं स्थलः प्रसिद्धः अस्ति। कोडवानां इतिहासः दर्शयति यत् अस्याः जनजातेः जनानां स्वकीयः सैनिकसदृशः आकर्षणः अस्ति यतः तेषां पूर्वजाः स्वसमुदायस्य रक्षणार्थं जङ्गलेषु स्थित्वा आक्रमणकारिभिः सह युद्धं कुर्वन्तः योद्धानां जीवनं यापयन्ति स्म

‘कोडवानां’ पारम्परिकवेषः संस्कारश्च पर्याप्तं दृढं प्रमाणं भवति यत् तेषां पैतृकलक्षणैः सह सम्बद्धं भवति, यद्यपि ११ अधिकाः सिद्धान्ताः सन्ति येन अस्य समुदायस्य वास्तविकउत्पत्तेः विषये अस्पष्टं पुष्टिः भवति तेषां चतुरः शौर्यं, शूरवीरता च तान् समीपस्थसमुदायात् पृथक् करोति स्म।

कोडवः, अद्यापि कुलव्यवस्थां अनुसृत्य स्वस्य अद्वितीयकुलनामभिः प्रसिद्धाः सन्ति। जनजातेः ग्राम्य आकर्षणं तेषां पारम्परिकसंस्कारेषु द्रष्टुं शक्यते। एषा जनजातिः प्रकृतिमातुः (कच्चारूपेण) स्वपितृणां च पूजां कर्तुं प्रवृत्ता अस्ति। अयं कुलः धर्मविशेषे वर्गे वा विभक्तुं न शक्यते। एषा अवधारणा जनगणनादत्तांशपूरणे अपि दृश्यते यस्मिन् शेषजनसङ्ख्यायाः नियमितप्रक्रियायाः विरुद्धं ‘कोडवानां’ कृते सर्वथा भिन्नं प्रारूपं भवति।

कोडवपर्व -

कोडवानां लोकप्रियतमे उत्सवेषु अन्यतमः ‘कैलापोधः’ इति। अयं उत्सवः कोडवानां वहितानां शस्त्राणां सम्मानं पूजयति च, यतः ते अनादिकालात् माचोरूपेण प्रसिद्धाः सन्ति। कोडवसमुदायेन आचरितः फलानां कटनीपर्वः ‘पुथरी’ इति नाम्ना प्रसिद्धः अस्ति। जनसंख्यायाः आयस्रोते काफीमरिचवृक्षाः योगदानं ददति। अद्यतनीपर्यन्तं सामान्यं प्रचलति स्म यत् एते उत्सवाः भव्य-समारोहरूपेण आयोज्यन्ते, तेषां उपयोगेन सम्पूर्णं प्रदेशं प्रकाश्यते स्म। अस्य समुदायस्य सर्वाधिकं आकर्षकं वैशिष्ट्यं स्त्रीपुरुषयोः समानता अस्ति।

कोडव नृत्य -

कोडवजनजातेः महिलानां नृत्यस्य पारम्परिकं रूपं वर्तते यत् ‘उम्मा तत्’ इति कथ्यते। ते ‘kAvEramma’ (कावेरीनद्याः देवी) इत्यस्मै समर्पितानां गीतानां धुनेषु समूहे एतत् नृत्यं कुर्वन्ति। अपरपक्षे पुरुषजनैः क्रियमाणं नृत्यं ‘बोलक-आत’ इति उच्यते यत् तेषां वीरतां शौर्यं च प्रतिनिधियति। अन्यः पुरुषसमूहः अस्ति यः सभायां उपस्थितानां सिद्धान्तजनानाम् सम्मानार्थं बालो पट्ट् अथवा दुडी पट्ट् (अथवा प्राचीनगैड्स्) पाठयति।

कोडवा पारम्परिक पोशाक -

कोडवाजनजातेः विशिष्टता तेषां वेषभूषे अपि प्रतिबिम्बितम् अस्ति। पुरुषाः स्थूलं कृष्णवर्णीयं ‘कुप्य चले’, खड्गं ‘पीचे कथा’ च धारयन्ति येन तेषां दृढं रूपं प्राप्यते। तथैव स्त्रियाः अपि साडयः कथं व्याप्ताः भवन्ति इति विषये भिन्नः ग्रहणः भवति। ते सम्पूर्णे भारते साडयः व्याप्तस्य पारम्परिकरूपस्य विपरीतम् स्वस्य प्लीट् पृष्ठभागे टकयन्ति।

कोडवा भोजनम् -

कोडवाः स्वभोजने अतीव रुचिं लभन्ते, अस्याः जनजातेः महिलाः प्रायः स्वस्य विविधभोजननिर्माणार्थं एकत्र उपविशन्ति। प्रत्येकं कोडवागृहे केचन स्वादिष्टाः भव्याः च खाद्यपदार्थाः सन्ति - कदम्बुट्टु (तण्डुलेन सह निर्मितः), ओट्टी (तण्डुलस्य उपयोगेन निर्मितः रोटी) तथा च पाण्डी करी (प्रायः शूकरमांसस्य स्वादिष्टता) अस्य प्रदेशस्य विशिष्टं मसाला कचम्पुली अस्ति यत् कोडवैः अम्लकारकरूपेण उपयुज्यते।

कोडवा विवाहः नृत्यः च -

कोडवानां विवाहविधिः अपि अद्वितीयः अस्ति। अत्र न पुरोहितः सञ्चालनं करोति किन्तु वृद्धाः सर्वाणि कार्याणि कुर्वन्ति। भगवान् कावेरी इत्यस्य चित्रयुक्तः पवित्रः दीपः कोडवाविवाहस्य एकमात्रः साक्षी इति मन्यते। विवाहकाले समुदायस्य जनाः विवाहभोजनं कर्तुं समागच्छन्ति। विवाहसंस्कारः समाप्तः जातः चेत् उपस्थिताः पुरुषाः महिलाः च एकेन समूहेन वाद्यमानेन सङ्गीतेन नृत्यं कुर्वन्ति, परम्परां (गंगापूजा) च कुर्वन्ति।

कूर्ग्-संस्कृतिः सुन्दरी अस्ति, तस्याः कृते रहस्यपूर्णं आकर्षणं च अस्ति। कोडवा समुदायः कूर्ग् परम्परायाः महत्त्वपूर्णपक्षेषु अन्यतमः अस्ति। परन्तु वैश्वीकरणस्य कारणात् कोडवानां युवानां पीढी मण्डलात् बहिः कर्णाटकस्य अन्येषु भागेषु अन्येषु राज्येषु वा गच्छति।

समाजस्य सर्वेषु प्रमुखक्षेत्रेषु कोर्ग् इत्यनेन देशाय केचन वीराः महिलाः च दत्ताः। फील्ड मार्शल के.एम. करियाप्पा तथा जनरल के. थिम्मैयाः राष्ट्रस्य इतिहासे तेषां नामानि निहिताः सन्ति, ते च अस्य समुदायस्य आसन्। अद्यतनयुगे क्रीडायाः रजतपर्दे च केचन लोकप्रियाः कोडव-उल्लेखाः सन्ति - रोहनबोपन्ना, पूवम्मा, रोबिन् उथप्पा, निखिलचिन्नप्पा, कवेरी पोन्नप्पा, जोश्ना पोन्नप्पा, गुलशनदेवैया, सूची च अग्रे गच्छति।

परन्तु आधुनिकीकरणस्य पश्चात् अस्याः जनजातेः उदारता शनैः शनैः न्यूनीभवति, आधुनिकपीढीयाः इन्द्रियाणि अपि कर्णमूर्च्छितं भवति। एषा स्थितिः अस्य समुदायस्य जनान् अपि च सर्वकारेण आह्वानं करोति यत् ते युवानां पीढीं स्वसंस्कृतेः मूल्यानां बलस्य च विषये शिक्षयन्तु तथा च भ्रष्टा जनसङ्ख्या पुनः समुदायस्य निर्माणार्थं पुनः आगन्तुं प्रेरयन्तु।

सन्दर्भाः (REFERENCES)

1.    https://coorg.com/about-coorg/

2.    https://www.royalbrothers.com/blog/articles/exploring-coorg-s-culture-tradition#:~:text=Coorg%20Culture%20and%20Traditions,ethnic%20minority%20of%20the%20world.

3.    https://en.wikipedia.org/wiki/Kodava_people