अमृतलताकषायम्
अमृतलतायाः पत्रैः काण्डेन वा निर्मितं कषायम् एव अमृतलताकषायम् । एषा अमृतलता आङ्ग्लभाषया Guduchi (Tinospora cordifolia) इति वदन्ति । भारते तु इदं कषायं गृहौषधत्वेन अधिकतया उपयुज्यते ।
अस्य अमृतलताकषायस्य प्रयोजनानि
[सम्पादयतु]- १ अमृतलताकषायस्य पानेन पीनसः, कासः, कफः, उदरवेदना इत्यादयः रोगाः बहु शीघ्रम् अपगच्छन्ति ।
- २ शैत्यकालस्य वृष्टिकालस्य च आरम्भे पूर्वजागरूकतायाः दृष्ट्या एतत् अमृतलताकषायं पातुं शक्यते ।
- ३ बालानां कृते मासत्रयाभ्यन्तरे वा एकवारम् एतत् अमृतलताकषायं दातव्यम् ।
- ४ अस्य अमृतलताकषायस्य पानेन रोगनिरोधकशक्तिः अपि वर्धते ।
- ५ शारीरकरीत्या दुर्बलाः एतत् अमृतलताकषायं प्रतिदिनं प्रातः रिक्तोदरे चमसमितं पिबेयुः ।
अमृतलताकषायस्य निर्माणम्
[सम्पादयतु]अमृतलताकषायस्य निर्माणम् अपि अत्यन्तं सुलभम् । अमृतलतायाः पत्राणि काण्डं वा प्रक्षाल्य सम्यक् कुट्टनीयम् । अनन्तरं चषपकपरिमिते जले तत् संयोज्य सम्यक् क्वथनीयम् । जलम् अर्धचषकमितं यावत् भवेत् तावत् क्वथनीयम् । क्वथनावसरे यदि अपेक्ष्यते तर्हि तत्र गुडं योजयितुं शक्यते । तदनन्तरं शोधनं करणीयम् । तथैव अथवा तस्मिन् शोधिते कषाये दुग्धं योजयित्वा तदा तदा किञ्चित्प्रमाणेन पातुं शक्यते ।