इन्द्रनीलः

इन्द्रनीलः
इन्द्रनीलः

उत्पत्तिः

सिंहलद्वीपे रावणगङ्गाकूले पद्माकाराकरे च तस्य सम्भवः ।

दोषाः

नीलस्य षड्दोषाः -

1. अभ्रकम्
2. सशर्करम्
3. भिन्नम्
4. मृत्तिकागर्भम्
5. भेदसंशयकृत्
6. अश्मगर्भम् चेति ।

गुणाः

1. गुरुत्वम्
2. स्निग्धकान्तित्वम्
3. सुरङ्गम्
4. पार्श्वरञ्जनम्
5. तृणग्राहित्वम् इति तस्य गुणाः पञ्च ।

छाया

नीलस्य च्छाया -

1. वैष्णवी (नीलीरससमा भासा) आवली
2. पुष्पसङ्काशा
3. नीलेन्दीवरसमप्रभा
4. अतसीपुष्पसङ्काशा
5. चाषपक्षसमद्युतिः
6. मयूरकण्ठसच्छाया
7. भृङ्गपक्षसमप्रभा

परीक्षा

क्षीरमध्ये नीलं यदा क्षिप्यते तदा दुग्धं नीलतां व्रजेच्चेत् तत् इन्द्रनीलमित्युच्यते ।