मोहनम् (रागः)
| मोहनम् (रागः) | |
|---|---|
 |
|
| आरोहणम् | स रि२ ग३ प ध२ स |
| अवरोहणम् | स ध२ प ग३ रि२ स |
| जीवस्वराः | ग, ध, रि |
| न्यासस्वराः | स, ग, ध, रि |
| रसः | करुणा, भक्तिः |
| समयः | सायंकाल: |
| जनकरागः | हरिकाम्बोधि |
| प्रसिद्धकीर्तनानि | कपालि, नन्नुपालिम्प, परिपाहिमाम् नृहरे, |
मोहनम् इति कर्णाटकसङ्गीतस्य कश्चन रागः । एषः औदव-रागेषु अन्तर्भवति । अयं राग: सायंकाले गातव्यम् । त्यागराज: इत्यादय: अस्मिन् रागे बहव: कृत्तय: रचितवन्त: । हिन्दुस्थानिशास्त्रियसङ्गीत: मोहनस्य सम: भूप् इति भवति ।
अस्य रागस्य आरोहणावरोहणरीति आ विश्वे बहुप्रसिद्धः । तथा च पूर्व-एशियायाः चीनदेशे, जपान्-देशेऽपि अयं रागः बहुलप्रसिद्धः ।
लक्षणम्
[सम्पादयतु]
मोहनम् इत्यस्मिन् रागे मध्यमं तथा निशादं न भवतः । अयं रागः सममात्रिकः भवति (औदवरागः बहव: जना: मोहनराग: हरिकाम्भोजि रागस्य जन्यराग: इति प्रधानतया वदन्ति। किन्तु अयं राग: वाचस्पति, काल्याणी शङ्कराभरणम् च रागेभ्य: जन्यं प्राप्तुं शक्यते । बहुकालात् पूर्वं तामिल् सङीते मुलयप्पन् इति कश्चन रचनाकार: प्रयुक्तवान् (क्रि.पू. ३)।
अस्य आरोहणावरोहणस्वरस्य संरचना यथा-
- आरोहणम्-(ārohaṇa) : स रि२ ग३ प ध२ स
- अवरोहणम्-(avarohaṇa) : स ध२ प ग३ रि२ स
(अत्र उपयुज्यमानाः स्वाराः-षड्जम् , चतुश्रुति ऋषम् , अन्तर गन्धारम् , पञ्चमम्, चतुश्रुति धैवतम् )