लिङ्गराजमन्दिरम्

आकाशमार्गात् लिंगराजमन्दिरं बिन्दुसागरसरोवरं च दृश्यते ।

लिङ्गराजमन्दिरं ओडिशाप्रदेशस्य भुवनेश्वरनगरेस्थितं पुरातनं शिवमन्दिरम् अस्ति। राजा ययातिकेशरी ११शताब्दे निर्माणं कृतवान्। लिङ्गराजमन्दिरं भुवनेश्वरस्य कलिङ्गपञ्चरथशैल्या निर्मितं बृहत्तमं मन्दिरम् अस्ति ।अस्यायतनं ५२० एवं विस्तारं च ४६५ परिमितं वर्तते । अस्य मन्दिरस्य भित्तिः ७फिट् ६इन्च अस्ति ।बाह्यशत्रुणां मन्दिरस्य अभ्यन्तरे यथा प्रवेशः न भवेत् तन्निमितम् अस्य भित्तेः निर्माणम् अभवत् ।

इतिहासः

लिङ्गराजः इत्यस्य शब्दस्यार्थः भवति लिङ्गनां राजा इति । लिङ्गं शिवपुजायाः प्रतीकम् इत्ति कारणतः क्षेत्रमिदम् शैवक्षेत्रम् इति नाम्ना प्रसिद्धम् अस्ति ।महेश्वरः अत्र त्रिभुवनेश्वररुपेण पूजां प्राप्नुवन्ति । अत्र माता पर्वती अर्न्नपुर्णारुपेण लिङ्गराजसहितेन पूजां प्राप्नुवन्ति ।

एतत् मन्दिरं १०००वर्षं पुरातनम् अस्ति । यद्यपि षष्ठिशताब्द्यां अस्य मन्दिरस्य प्रमाणम् अनेकेषु पुराणेषु लभ्यते, तथापि एकादशशताब्द्याम् एतत् पुनः निर्मितम् इति प्रमाणं लभ्यते। लिङ्गराजमन्दिरस्य निर्माणं सम्पन्नसमये विष्णुपूजनं प्रारब्धम् आसीत्, अतः अत्र हरिहरयोः मेलनम् आसीत् इति प्रमाणं लभ्यते।

जनश्रुतिः

आख्यायिकानुसारं लिङ्गराजमन्दिरस्य सम्मुखे एकस्मिन् तडागे गोपालुनीअवतारे पार्वतीदेवी कीर्तिबाससुरस्य वधं कृतवती । भुवनेश्वरस्य प्राचीनतममन्दिरेषु अन्यतमं कपालिनीदेवी बयतालमन्दिरे पूज्यते ।शितलषष्ठीसमये लिङ्गराजसहितेन मातापार्वत्याः विवाहः सम्पन्नम् आसीत्। भारतीमठे स्थिता देवीकामाक्षां लिङ्गराजस्य भगिनी इति कथ्यते।

प्रसादम्

खैकोरा

कदलिफलं, नारिकेलफलं च महाप्रभुलिंगराजस्य पूरतः भक्ताः प्रसादरुपेण अर्पयन्ति ।

गमनागमनम्

अत्र लिंगराजमन्दिरमार्गम् इति नाम्ना यात्रिविरामस्थानम् अस्ति ।