"फलकम्:मुख्यपृष्ठं - ज्ञायते किं भवता ?" इत्यस्य संस्करणे भेदः
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
पङ्क्तिः १: | पङ्क्तिः १: | ||
{{बहुदृष्ट्या |
|||
* [[भाषा|भाषायाः]] चत्वारो भेदाः- परा,पश्यन्ती,मध्यमा,वैखरी इति । |
|||
<!---------------------------------------------------------------- |
|||
* [[संस्कृतम्|संस्कृतभाषायाः]] लिप्याः नाम [[देवनागरी]] । |
|||
ज्ञायते किं भवता |
|||
* [[संस्कृतम्|संस्कृतभाषा]]भारतस्य २२ अनुसूचितासु भाषासु अन्यतमा अस्ति। |
|||
-----------------------------------------------------------------> |
|||
* [[ऋग्वेदः]] विश्वसाहित्यस्य सर्वप्राचीनः ग्रन्थः इति परिगण्यते। |
|||
|<!--01--> |
|||
* संस्कृतस्य सुप्रसिद्धा मासपत्रिका [[सम्भाषणसन्देशः]] । |
|||
महाभारते कति पर्वाणि सन्ति ? तानि च कानि ? |
|||
* संस्कृतस्य दैनिकपत्रिके सुधर्मा,नवप्रभातम् । |
|||
:[[महाभारतम्|महाभारते]] अष्टादश पर्वाणि सन्ति तानि - |
|||
* भाषाविज्ञानस्य प्रथमः प्रवक्ता [[यास्कः]] अस्ति । |
|||
<table> |
|||
* वेदाङ्गानि षट् सन्ति- |
|||
<tr> |
|||
*#[[शिक्षा]] |
|||
<td> |
|||
*#[[निरुक्तम्]] |
|||
* [[आदिपर्व]] |
|||
*#[[व्याकरणम्]] |
|||
* [[सभापर्व]] |
|||
*#[[छन्दः]] |
|||
* [[अरण्यपर्व]] |
|||
*#[[कल्पः]] |
|||
* [[विराटपर्व]] |
|||
*#[[ज्योतिश्शास्त्रम्|ज्योतिष्यम्]] |
|||
* [[उद्योगपर्व]] |
|||
* [[भीष्मपर्व]] |
|||
<td> |
|||
* [[द्रोणपर्व]] |
|||
* [[कर्णपर्व]] |
|||
* [[शल्यपर्व]] |
|||
* [[सौषुप्तिकपर्व]] |
|||
* [[स्त्रीपर्व]] |
|||
* [[शान्तिपर्व]] |
|||
<td> |
|||
* [[आनुशासनिकपर्व]] |
|||
* [[अश्वमेधपर्व]] |
|||
* [[आश्रमवासिकपर्व]] |
|||
* [[मौसलपर्व]] |
|||
* [[महाप्रस्थानपर्व]] |
|||
* [[स्वर्गारोहणपर्व]] |
|||
</table> |
|||
|<!--02--> |
|||
रामायणे कति काण्डा: सन्ति ? ते के ? |
|||
:[[रामायणम्|रामायणे]] सप्त काण्डानि सन्ति । ते - |
|||
::# [[बालकाण्डम्]] |
|||
::# [[अयोध्याकाण्डम्]] |
|||
::# [[अरण्यकाण्डम्]] |
|||
::# [[किष्किन्धाकाण्डम्]] |
|||
::# [[सुन्दरकाण्डम्]] |
|||
::# [[युद्धकाण्डम्]] |
|||
::# [[उत्तरकाण्डम्]] |
|||
|<!—03-> |
|||
अष्टादश [[पुराणम्|पुराणानि]] - |
|||
::म-द्वयं भ-द्वयं चैव ब्र-त्रयं व-चतुष्टयम् । |
|||
::अ-ना-प-लि-ङ्ग-कू-स्कानि पुराणानि प्रचक्षते ॥ |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* [[मत्स्यपुराणम्]] |
|||
* [[मार्कण्डेयपुराणम्]] |
|||
* [[भागवतपुराणम्]] |
|||
* [[भविष्यपुराणम्]] |
|||
* [[ब्रह्माण्डपुराणम्]] |
|||
* [[ब्रह्मपुराणम्]] |
|||
<td> |
|||
* [[ब्रह्मवैवर्तपुराणम्]] |
|||
* [[विष्णुपुराणम्]] |
|||
* [[वायुपुराणम्]] |
|||
* [[वामनपुराणम्]] |
|||
* [[वराहपुराणम्]] |
|||
* [[अग्निपुराणम्]] |
|||
<td> |
|||
* [[नारदपुराणम्]] |
|||
* [[पद्मपुराणम्]] |
|||
* [[लिङ्गपुराणम्]] |
|||
* [[गरुडपुराणम्]] |
|||
* [[कूर्मपुराणम्]] |
|||
* [[स्कान्दपुराणम्]] |
|||
</table> |
|||
|<!--04--> |
|||
पञ्च महाकाव्यानि, तेषां रचयितार: च - |
|||
::[[रघुवंशम्]] - [[कालिदासः]] |
|||
::[[कुमारसम्भवम्]] - [[कालिदासः]] |
|||
::[[किरातार्जुनीयम्]] - [[भारविः]] |
|||
::[[शिशुपालवधम्]] - [[माघः]] |
|||
::[[नैषधीयचरितम्]] - [[श्रीहर्षः]] |
|||
|<!--05--> |
|||
केचन कथाग्रन्था:, तेषां कर्तार: च - |
|||
::[[पञ्चतन्त्रम्]] - [[विष्णुशर्मा]] |
|||
::[[हितोपदेशः]] - [[नारायणभट्टः]] |
|||
::[[कथासरित्सागरः]] - [[सोमदेवः]] |
|||
::[[बृहत्कथा]] - [[गुणाढ्यः]] |
|||
|<!--06--> |
|||
[[वेदाः]] कति ? ते के ? |
|||
:वेदा: चत्वारः । ते- |
|||
:# [[ऋग्वेदः]] |
|||
:# [[यजुर्वेदः]] |
|||
:# [[सामवेदः]] |
|||
:# [[अथर्ववेदः]] |
|||
|<!--07--> |
|||
प्रसिद्धाः दश [[उपनिषदः]] - |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* [[ईशावास्योपनिषत्]] |
|||
* [[केनोपनिषत्]] |
|||
* [[कठोपनिषत्]] |
|||
* [[प्रश्नोपनिषत्]] |
|||
* [[मुण्डकोपनिषत्]] |
|||
<td> |
|||
* [[माण्डूक्योपनिषत्]] |
|||
* [[तैत्तिरीयोपनिषत्]] |
|||
* [[ऐतरेयोपनिषत्]] |
|||
* [[छान्दोग्योपनिषत्]] |
|||
* [[बृहदारण्यकोपनिषत्]] |
|||
</table> |
|||
अयं च श्लोक: - |
|||
::ईश-केन-कठ-प्रश्न-मुण्ड-माण्डूक्य-तित्तिरि । |
|||
::ऐतरेयञ्च छान्दोग्यं बृहदारण्यकं तथा ॥ |
|||
|<!--08--> |
|||
प्रस्थानत्रयं नाम किम् ? |
|||
::# [[उपनिषदः]] |
|||
::# [[भगवद्गीता]] |
|||
::# [[ब्रह्मसूत्राणि]] |
|||
|<!--09--> |
|||
[[आस्तिकदर्शनानि]] दर्शनकाराः च - |
|||
::(यानि वेदप्रामाण्यम् अङ्गीकुर्वन्ति तानि आस्तिकानि) |
|||
::[[साङ्ख्यदर्शनम्]] - [[कपिलः]] |
|||
::[[योगदर्शनम्]] - [[पतञ्जलिः]] |
|||
::[[न्यायदर्शनम्]] - [[गौतमः]] |
|||
::[[वैशेषिकदर्शनम्]] - [[कणादः]] |
|||
::[[पूर्वमीमांसादर्शनम्|पूर्वमीमांसा]] - [[जैमिनिः]] |
|||
::[[उत्तरमीमांसादर्शनम्|उत्तरमीमांसा]] - [[वेदव्यासः|व्यासः]] |
|||
|<!--10--> |
|||
[[नास्तिकदर्शनानि]] एतानि - |
|||
::(यानि वेदप्रामाण्यं न अङ्गीकुर्वन्ति तानि) |
|||
::[[चार्वाकदर्शनम्]] |
|||
::[[जैनदर्शनम्]] |
|||
::[[बौद्धदर्शनम्]] च इति । |
|||
::बौद्धदर्शने चत्वारः भेदाः - माध्यमिकं, वैभाषिकं, सौत्रान्तिकं, योगाचारं च । |
|||
::आहत्य नास्तिकदर्शनानि अपि षट् । |
|||
|<!--11--> |
|||
सप्तचिरञ्जीविनां नामानि - |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* [[अश्वत्थामा]] |
|||
* [[बलिः]] |
|||
* [[व्यासः]] |
|||
* [[हनूमान्]] |
|||
<td> |
|||
* [[विभीषणः]] |
|||
* [[कृपः]] |
|||
* [[परशुरामः]] |
|||
</table> |
|||
::अश्वत्थामा बलिर्व्यासो हनूमांश्च विभीषण: । |
|||
::कृपः परशुरामश्च सप्तैते चिरजीविनः ॥ |
|||
|<!--12--> |
|||
चतुर्विध[[पुरुषार्थः|पुरुषार्थाः]] - |
|||
::# [[धर्मः]] |
|||
::# [[अर्थः]] |
|||
::# [[कामः]] |
|||
::# [[मोक्षः]] |
|||
|<!--13--> |
|||
महाभारते कति पर्वाणि सन्ति ? तानि च कानि ? |
|||
:[[महाभारतम्|महाभारते]] अष्टादश पर्वाणि सन्ति तानि - |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* [[आदिपर्व]] |
|||
* [[सभापर्व]] |
|||
* [[अरण्यपर्व]] |
|||
* [[विराटपर्व]] |
|||
* [[उद्योगपर्व]] |
|||
* [[भीष्मपर्व]] |
|||
<td> |
|||
* [[द्रोणपर्व]] |
|||
* [[कर्णपर्व]] |
|||
* [[शल्यपर्व]] |
|||
* [[सौषुप्तिकपर्व]] |
|||
* [[स्त्रीपर्व]] |
|||
* [[शान्तिपर्व]] |
|||
<td> |
|||
* [[आनुशासनिकपर्व]] |
|||
* [[अश्वमेधपर्व]] |
|||
* [[आश्रमवासिकपर्व]] |
|||
* [[मौसलपर्व]] |
|||
* [[महाप्रस्थानपर्व]] |
|||
* [[स्वर्गारोहणपर्व]] |
|||
</table> |
|||
|<!--14--> |
|||
षोडश [[संस्काराः]] - |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* गर्भाधानम् |
|||
* पुंसवनम् |
|||
* सीमन्तः |
|||
* जातकर्म |
|||
* नामकरणम् |
|||
* कर्णवेधः |
|||
<td> |
|||
* निष्क्रमणम् |
|||
* अन्नप्राशनम् |
|||
* चूडाकर्म |
|||
* विद्यारम्भः |
|||
* उपनयनम् |
|||
<td> |
|||
* वेदारम्भः |
|||
* केशान्तः |
|||
* समावर्तनम् |
|||
* विवाहः |
|||
* अन्त्येष्टिः |
|||
</table> |
|||
|<!--15--> |
|||
[[नव रसाः]] - नवभावाः |
|||
:# शृङ्गारः रतिः |
|||
:# वीरः उत्साहः |
|||
:# करुणः शोकः |
|||
:# अद्भुतः विस्मयः |
|||
:# हास्यः हासः |
|||
:# भयानकः भयम् |
|||
:# बीभत्सः जुगुप्सा |
|||
:# रौद्रः क्रोधः |
|||
:# शान्तः शमः |
|||
अयं च श्लोक: - |
|||
::शृङ्गार-वीर-करुणाद्भुत-हास्य-भयानकाः । |
|||
::बीभत्सरौद्रौ शान्तश्च रसा: नव प्रकीर्तिताः ॥ |
|||
|<!--16--> |
|||
जम्बूद्वीपस्थस्य भारतवर्षस्य कुलपर्वताः कति ? ते के ? |
|||
:सप्त कुलपर्वता: । ते च - |
|||
:::#[[महेन्द्रः]] |
|||
:::# [[मलयः]] |
|||
:::# [[सह्यः]] |
|||
:::# [[पारसनाथः]] |
|||
:::# [[रैवतकः]] |
|||
:::# [[विन्ध्यः]] |
|||
:::# [[अरावली]] |
|||
|<!--17--> |
|||
द्वादश ज्योतिर्लिङ्गानि, तेषां स्थलानि च - |
|||
::सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम् । |
|||
::उज्जयिन्यां महाकालम् ओङ्कारममलेश्वरे ॥ |
|||
::परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम् । |
|||
::सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने ॥ |
|||
::वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतुमीतटे । |
|||
::हिमालये तु केदारं घृष्णेशं च शिवालये ॥ |
|||
|<!--18--> |
|||
संस्कृतवाक्यानि प्रतीकेषु उपयुक्तानि - |
|||
::सत्यमेव जयते - [[भारतसर्वकारः]] |
|||
::नभःस्पृशं दीप्तम् - [[भारतीयवायुदलम्]] |
|||
::योगक्षेमं वहाम्यहम् - [[जीवविमासंस्था]] |
|||
::शं नो वरुणः - [[भारतीयजलसेना]] |
|||
::बहुजनहिताय - [[आकाशवाणी]] |
|||
::न हि ज्ञानेन सदृशम् - [[मैसूरुविश्वविद्यालयः]] |
|||
::ज्ञानं विज्ञानसहितम् - [[बेङ्गलूरुविश्वविद्यालयः]] |
|||
::योऽनूचान: स नो महान् - [[राष्ट्रियसंस्कृतसंस्थानम्]] |
|||
::तन्नो हंसः प्रचोदयात् - [[रामकृष्णाश्रमः]] |
|||
::सत्यं शिवं सुन्दरम् - [[दूरदर्शनम्]] |
|||
|<!--19--> |
|||
[[वेदाङ्गानि]] षट् सन्ति- |
|||
:::# [[शिक्षा]] |
|||
:::# [[व्याकरणम्]] |
|||
:::# [[छन्दः]] |
|||
:::# [[निरुक्तम्]] |
|||
:::# [[ज्योतिश्शास्त्रम्|ज्योतिष्यम्]] |
|||
:::# [[कल्पः]] |
|||
|<!--20--> |
|||
[[दश अवताराः]] के ? |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* मत्स्यः |
|||
* कूर्मः |
|||
* वराहः |
|||
* नरसिंहः |
|||
* वामनः |
|||
<td> |
|||
* परशुरामः |
|||
* श्रीरामः |
|||
* कृष्णः |
|||
* बुद्धः |
|||
* कल्किः |
|||
</table> |
|||
अयं च श्लोक: - |
|||
:::मत्स्यः कूर्मो वराहश्च नारसिंहोऽथ वामनः । |
|||
:::रामो रामश्च कृष्णश्च बौद्धः कल्किः नमोऽस्तु ते ॥ |
|||
|<!--21--> |
|||
प्रसिद्धाः काश्चन [[स्मृतयः]] - |
|||
:: [[मनुस्मृतिः]] |
|||
:: [[याज्ञवल्क्यस्मृतिः]] |
|||
:: [[पाराशरस्मृतिः]] |
|||
:: [[देवलस्मृतिः]] |
|||
:: [[नारदस्मृतिः]] इत्यादयः । |
|||
|<!--22--> |
|||
[[अष्टाङ्गयोगः|योग]]स्य अष्ट अङ्गानि कानि ? |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* [[यमः]] |
|||
* [[नियमः]] |
|||
* [[आसनम्]] |
|||
* [[प्राणायामः]] |
|||
<td> |
|||
* [[प्रत्याहारः]] |
|||
* [[ध्यानम्]] |
|||
* [[धारणा]] |
|||
* [[समाधिः]] |
|||
</table> |
|||
|<!--23--> |
|||
[[सप्त स्वराः]] के ? |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* षड्जः |
|||
* ऋषभः |
|||
* गान्धारः |
|||
* मध्यमः |
|||
<td> |
|||
* पञ्चमः |
|||
* धैवतः |
|||
* निषादः |
|||
</table> |
|||
अयं च श्लोक: - |
|||
:::निषादर्षभ-गान्धार-षड्ज-मध्यम-धैवताः । |
|||
:::पञ्चमश्चेत्यमी सप्त तन्त्रीकण्ठोत्थिताः स्वराः ॥ |
|||
|<!--24--> |
|||
[[भगवद्गीता]]यां कति अध्यायाः सन्ति ? ते के ? |
|||
::भगवद्गीतायाम् अष्टादश अध्यायाः सन्ति – |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* [[अर्जुनविषादयोगः]] |
|||
* [[सांख्ययोगः]] |
|||
* [[कर्मयोगः]] |
|||
* [[ज्ञानकर्मसंन्यासयोगः]] |
|||
* [[कर्मसंन्यासयोगः]] |
|||
* [[आत्मसंयमयोगः]] |
|||
<td> |
|||
* [[ज्ञानविज्ञानयोगः]] |
|||
* [[अक्षरब्रह्मयोगः]] |
|||
* [[राजविद्याराजगुह्ययोगः]] |
|||
* [[विभूतियोगः]] |
|||
* [[विश्वरूपदर्शनयोगः]] |
|||
* [[भक्तियोगः]] |
|||
<td> |
|||
* [[क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगः]] |
|||
* [[गुणत्रयविभागयोगः]] |
|||
* [[पुरुषोत्तमयोगः]] |
|||
* [[दैवासुरसंपद्विभागयोगः]] |
|||
* [[श्रद्धात्रयविभागयोगः]] |
|||
* [[मोक्षसंन्यासयोगः]] |
|||
</table> |
|||
|<!--25--> |
|||
कति [[ऋणानि]] सन्ति ? तानि कानि ? |
|||
:त्रीणि ऋणानि सन्ति । |
|||
::# [[देवऋणम्]] |
|||
::# [[ऋषिऋणम्]] |
|||
::# [[पितृऋणम्]] |
|||
|<!--26--> |
|||
[[पञ्च भूतानि]] कानि ? |
|||
:: [[पृथिवी]] |
|||
:: [[आपः]] |
|||
:: [[तेजः]] |
|||
:: [[वायुः]] |
|||
:: [[आकाशः]] |
|||
|<!--27--> |
|||
अत्यधिकसङ्ख्यया सुभाषितानां सङ्ग्रहः कस्मिन् ग्रन्थे कृतः ? |
|||
[[सुभाषितरत्नभाण्डागारम्|सुभाषितरत्नभाण्डागार]]ग्रन्थे । |
|||
(सामान्यतः 10,000 सुभाषितानि सङ्गृहीतानि।) |
|||
|<!--28--> |
|||
[[भर्तृहरिः|भर्तृहरि]]णा विरचितं शतकत्रयम्— |
|||
:::# [[नीतिशतकम्]] |
|||
:::# [[शृङ्गारशतकम्]] |
|||
:::# [[वैराग्यशतकम्]] |
|||
|<!--29--> |
|||
एकैकस्य [[वेदाः|वेद]]स्य चत्वारः भागा: - |
|||
:::# [[संहिता]] |
|||
:::# [[ब्राह्मणम्]] |
|||
:::# [[आरण्यकम्]] |
|||
:::# [[उपनिषत्]] |
|||
|<!--30--> |
|||
सप्तर्षयः के ? |
|||
<table> |
|||
<tr> |
|||
<td> |
|||
* [[कश्यपः]] |
|||
* [[अत्रिः]] |
|||
* [[भरद्वाजः]] |
|||
* [[विश्वामित्रः]] |
|||
<td> |
|||
* [[गौतमः]] |
|||
* [[जमदग्निः]] |
|||
* [[वसिष्ठः]] |
|||
</table> |
|||
अयं च श्लोक: - |
|||
::कश्यपोऽत्रिः भरद्वाजः विश्वामित्रोऽथ गौतमः । |
|||
::जमदग्निः वसिष्ठश्च सप्तैते ॠषयः स्मृताः ॥ |
|||
|<!--31--> |
|||
[[शङ्कराचार्यः|शङ्कराचार्येण]] स्थापिताः चत्वारः मठाः कुत्र कुत्र सन्ति ? |
|||
::उत्तरदिशि - [[बदरी]] - [[उत्तरप्रदेशः|उत्तरप्रदेशे]] |
|||
::पश्चिमदिशि - [[द्वारका]] - [[गुजरातराज्यम्|गुजरातराज्ये]] |
|||
::दक्षिणदिशि - [[शृङ्गेरी]] - [[कर्णाटकम्|कर्णाटकराज्ये]]` |
|||
::पूर्वदिशि - [[पुरी]] - [[ओरिस्साराज्यम्|ओरिस्साराज्ये]] |
|||
}} |
|||
<br> |
|||
<br> |
|||
{{बहुदृष्ट्या |
|||
<!---------------------------------------------------------------- |
|||
ज्ञायते किं भवता माहिती |
|||
-----------------------------------------------------------------> |
|||
|<!--01-->1= |
|||
|<!--02-->2= |
|||
|<!--03-->3= |
|||
|<!--04-->4= |
|||
|<!--05-->5= |
|||
|<!--06-->6= |
|||
|<!--07-->7= |
|||
|<!--08-->8= |
|||
|<!--09-->9= |
|||
|<!--10-->10= |
|||
|<!--11-->11= |
|||
|<!--12-->12= |
|||
|<!--13-->13= |
|||
|<!--14-->14= |
|||
|<!--15-->15= |
|||
|<!--16-->16= |
|||
|<!--17-->17= |
|||
|<!--18-->18= |
|||
|<!--19-->19= |
|||
|<!--20-->20= |
|||
|<!--21-->21= |
|||
|<!--22-->22= |
|||
|<!--23-->23= |
|||
|<!--24-->24= |
|||
|<!--25-->25= |
|||
|<!--26-->26= |
|||
|<!--27-->27= |
|||
|<!--28-->28= |
|||
|<!--29-->29= |
|||
|<!--30-->30= |
|||
|<!--31-->31= |
|||
}} |