व्यापार विधि

प्रस्तावना

• Australia
• BVI
• Canada
• Cayman Islands
• India
• South Africa
• UK
• United States
• Vietnam
• 
  European Union
  • France
  • Germany|list2title=General corporate forms|list2=* Company
• Conglomerate
• Cooperative
• Corporation
• Holding company
• Joint-stock
• Partnership
  • General
  • Limited
  • Limited liability
• Private limited
• Sole proprietorship|list3title=Corporate forms
  by jurisdiction|list3=

  European Union

  * Societas (SE) Societas cooperativa (SCE) Societas privata (SPE) Societas unius personae (SUP) Economic interest grouping (EEIG)

  UK / Ireland / Commonwealth

  * Charitable incorporated organisation (England and Wales) (CIO) Scottish charitable incorporated organisation (SCIO) Community interest company (CIC) Industrial and provident society (IPS) Limited company (Ltd.) by guarantee by shares proprietary public Unlimited company

  United States

  * Benefit corporation C corporation Limited liability company (LLC) Low-profit LLC Series LLC Limited liability limited partnership (LLLP) S corporation Delaware corporation / statutory trust Massachusetts business trust Nevada corporation

  Others

  * Aktiebolag (AB) Aktiengesellschaft (AG) Ansvarlig selskap (ANS) Aktieselskab (A/S) Aksjeselskap (AS) Gesellschaft mit beschränkter Haftung (GmbH) Kabushiki gaisha (K.K.) Naamloze vennootschap (N.V.) Osakeyhtiö (Oy) S.A. Société à responsabilité limitée (SARL) more...

  |list4title=Doctrines|list4=* Business judgment rule
  • Corporate governance
  • De facto and estoppel corporations
  • Internal affairs doctrine
  • Limited liability
  • Tag-along right
  • Drag-along right
  • Piercing the corporate veil
  • Rochdale Principles
  • Ultra vires|list6title=Related areas|list6=* Civil procedure
  • Contract
  • Corporate registers|below=*Company portal
  • Law portal}}व्यापारन्यायः, यः वाणिज्यिककानूनम् अथवा निगमकानूनम् इति अपि ज्ञायते, सः वाणिज्ये, व्यापारव्यापारे, विक्रये च प्रवृत्तानां व्यवसायानां, व्यक्तिनां च अधिकारान्, सम्बन्धान्, व्यवहारान् च नियन्त्रयति विधानस्य निकायः अस्ति एतत् निजी-सार्वजनिक-कानूनस्य विषयेषु निबध्नाति, कदाचित् सिविल-कानूनस्य शाखारूपेण च दृश्यते ।

  “Lag” इति ट्युटोनिकशब्दः “निश्चित” इति आङ्ग्लभाषायाः “law” इति पदस्य स्रोतः अस्ति । अस्मिन् आधारे नियमस्य लक्षणं स्पष्टाचारसंहिता, पारस्परिकसम्बन्धः च इति कर्तुं शक्यते । राज्यस्य सर्वेषां नागरिकानां कृते समानरूपेण प्रवर्तमानं मानक आचारसंहिता अपि निर्दिशति । राज्ये मानवकार्यस्य सामान्यपरिस्थितयः विधिना विहिताः नियमिताः च भवन्ति ।

   प्रत्येकं सफलं संस्थायाः विपण्यां प्रतिस्पर्धां कर्तुं व्यापारनियमानाम् ग्रहणस्य आवश्यकता वर्तते। निगमानाम् कार्यस्य कानूनीपक्षं नियन्त्रयितुं एतादृशपदवीयुक्तानां वकिलदलस्य आवश्यकता भवति । तदतिरिक्तं व्यापारन्यायस्य उपाधियुक्तः व्यक्तिः अन्येभ्यः अपेक्षया अधिकानि विवेकपूर्णानि नीतयः विकसितुं शक्नोति यतोहि ते विपण्यस्य विचारं कुर्वन्तः तस्मिन् विपण्ये सर्वकारीयनियमविनियमानाम् प्रभावं च विचार्य रूपरेखां निर्मान्ति व्यापारन्यायस्य सम्यक् ज्ञानं विद्यमानः व्यावसायिकः कम्पनीं कानूनीविषयान् परिहरितुं साहाय्यं कर्तुं शक्नोति, येषां निवारणं कोऽपि कम्पनी न कर्तुम् इच्छति ।

  व्यापारन्यायस्य अध्ययनस्य मुख्यलाभाः निम्नलिखितरूपेण सन्ति -

  

  LEGAL AGREEMENTS AND CONTRACTS

  1. कानूनी सम्झौताः अनुबन्धाः च

  कस्यापि फर्मस्य सुचारुरूपेण संचालनार्थं कानूनी अनुबन्धाः आवश्यकाः भवन्ति । कानूनीप्रतिबन्धानां सम्मानः महत्त्वपूर्णः अस्ति । व्यावसायिककानूनस्य सम्यक् अवगताः व्यावसायिकाः संस्थायाः कानूनीसमझौतानां मसौदां निर्मातुं सहायतां कुर्वन्ति ये अधिकं उपयोगिनो दोषरहिताः च भवन्ति । प्रत्येकं कम्पनीयाः आन्तरिकं कानूनीदलं भवति, एतत् अवगत्य दलं सम्मिलितुं शक्यते ।

  2. व्यापारनियमानां अवगमनम्

  व्यावसायिककायदानानां नियमानाञ्च विषये अवगतः भूत्वा अनावश्यककानूनीक्लेशान् परिहरन् व्यापारस्य अधिकप्रभावितेण प्रबन्धनं कर्तुं शक्यते । एतेन अवगमनेन कस्यापि संस्थायाः कानूनीनियमाः शर्ताः च अवगन्तुं सरलतरं स्यात् । यदि भवान् स्वव्यापारस्य स्वामित्वं करोति तर्हि व्यापारविधेः उपाधिः भवतः कम्पनीं कानूनीरूपेण चालयितुं साहाय्यं करिष्यति। सम्यक् सूचनायाः सह कस्यापि कानूनी परिदृश्यस्य निबन्धनं अपि सरलं भविष्यति ।

  3. स्वस्य प्रभारं गृहाण

  व्यावसायिककानूनस्य अवगमनेन, कानूनीदलेन सह निरन्तरं संवादं विना कानूनस्य अन्तः स्थित्वा स्वकम्पनीं प्रबन्धयितुं विचारान् विकसितुं च शक्नोति।उत्तमव्यापाररणनीतयः, कर्मचारीनीतिः, निर्णयक्षमता च विकसितुं शक्यते। उत्तमव्यापार-कर्मचारि-नीतयः, वित्तीय-रणनीतयः, निर्णय-क्षमता च सर्वाणि विकसितुं शक्यन्ते । वित्तस्य प्रबन्धनार्थं, विपण्यां स्थितिं च प्रबन्धयितुं कस्यापि फर्मस्य अनेकाः कानूनीनिर्णयाः करणीयाः । एतेन उत्तमविकल्पं कर्तुं शक्यते ।

  4. क्षतिपूर्ति चिन्ता

  संस्थायां विविधक्षतिपूर्तिचिन्तानां प्रबन्धनार्थं व्यापारन्यायः महत्त्वपूर्णः अस्ति । वेतन-वेतन-प्रशासनेन सह विवादानाम् समाधानार्थं कम्पनयः सांता रोजा-नगरस्य योग्यव्यापारवकीलस्य सहायतां प्राप्तुं शक्नुवन्ति । ग्राहकेन क्षतिपूर्ति-लाभ-कायदानां किमपि उल्लङ्घनं निवारयितुं वकिलस्य सर्वाणि उचितपदानि स्वीकुर्वन्ति । यदि किमपि भेदाः सन्ति तर्हि परिणामाः घातकाः भवितुम् अर्हन्ति ।

  

  PROTECT SHAREHOLDER'S RIGHTS

  5. भागधारकाधिकारस्य रक्षणं कुर्वन्तु

  यदा कम्पनीयाः भागधारकाणां अधिकारस्य रक्षणस्य विषयः आगच्छति तदा व्यापारन्यायः अत्यावश्यकः । व्यावसायिककानूनविशेषज्ञाः अल्पसंख्यकभागधारकाणां, संवैधानिकप्रावधानानाम्, मध्यस्थतानिपटानानां, अन्यविषयाणां च द्वन्द्वान् सम्भालितुं शक्नुवन्ति ।

  6. व्यावसायिक गठन

  व्यापारस्य नियमः प्रत्येकस्य उद्यमस्य आधारशिलारूपेण कार्यं करोति । व्यवसायस्य आरम्भे अनेकाः कानूनीप्रक्रियाः, पट्टाः, अनुज्ञापत्राणि च सम्मिलिताः भवन्ति । एकः व्यापारिककानूनवकीलः सर्वेषां प्रासंगिककायदानानां विषये ज्ञाता भवति तथा च कम्पनीयाः सफलतया परिचालनस्थापने सहायतां कर्तुं शक्नोति।

  व्यापारन्यायः सामान्यतया न्यायालयस्य बहिः भवति । अत्र वा तत्र वा बोर्डानाम् अथवा नियामकसमितीनां समक्षं अनुमोदनार्थं कतिपयानि सुनवायीः भवितुम् अर्हन्ति । परन्तु प्रतिद्वन्द्वीन्यायालये स्थले एव दीर्घाः कठिनाः दिवसाः अत्यल्पाः एव भवन्ति । यदा विग्रहाः भवन्ति तदा कम्पनी तस्य निबन्धनार्थं स्वव्यापारवकीलस्य उपयोगं न कर्तुं शक्नोति । अपि तु न्यायालयस्य परिवेशे वर्षाणाम् अनुभवं विद्यमानस्य मुकदमकारस्य समीपं ते प्रकरणं निर्दिष्टुं शक्नुवन्ति ।

  यतो हि व्यापारन्यायः व्यवहारेषु केन्द्रितः अस्ति, तेषां वकिलानां कृते एषः महान् विकल्पः अस्ति ये उच्चदबावन्यायालयस्य परिस्थितीनां चिन्तां न कुर्वन्ति । व्यापारन्यायेन सह वकिलः कदापि प्रतिद्वन्द्वीप्रक्रियायाः न्यायालये पादं न स्थापयित्वा पूर्णं सम्पूर्णं च अभ्यासं कर्तुं शक्नोति । विस्तरेषु ध्यानं दत्तवन्तः वकिलाः व्यापारन्याये वर्धन्ते । कम्पनीं नीतिं निर्मातुं, दाखिलीकरणं सम्पन्नं कर्तुं, अनुबन्धं कर्तुं वा व्यावसायिकव्यवहारस्य विषये सहमतिम् आनेतुम् सहायतां प्रायः सूक्ष्मविवरणेषु एव अवतरति । ये वकिलाः विवरणेषु ध्यानं दातुं शक्नुवन्ति ते व्यापारकानूनपरिवेशे प्रफुल्लिताः भवन्ति |

  व्यापारन्यायः किमर्थं महत्त्वपूर्णः?

  1. अधुना प्रत्येकस्य सफलनिगमस्य कृते विपण्यां सफलतां प्राप्तुं व्यापारकायदानानि अवगन्तुं आवश्यकम् अस्ति ।
  2. व्यवसायस्य कानूनीपक्षं नियन्त्रयितुं निगमानाम् एतादृशी उपाधियुक्तानां वकिलानां दलस्य आवश्यकता वर्तते।
  3. न केवलं तत्, व्यापारन्यायस्य उपाधिं विद्यमानः व्यावसायिकः अन्येभ्यः अपेक्षया अधिकानि तार्किकनीतीनि निर्मातुम् अर्हति यतः ते विपण्यं मनसि धारयन् तस्मिन् विपण्ये सर्वकारीयनियमविनियमानाम् प्रभावं च मनसि धारयन्ति।
  4. कोऽपि कम्पनी कानूनीविषयाणां सामना कर्तुम् इच्छति, व्यापारन्यायस्य सम्यक् ज्ञानं विद्यमानः व्यावसायिकः च कम्पनीं तत् परिहरितुं साहाय्यं करोति

  https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Employment_Law_Office.jpg http://www.law.harvard.edu/programs/olin_center/papers/pdf/Kraakman_643.pdf

  Benvenuto Stracca
  जन्म	1509
  मृत्युः	1578
  निवासः	Ancona, Italy