सदस्यसम्भाषणम्:Sravani 1840158
चलन कलन
[सम्पादयतु]| — Wikipedian — | |
 | |
| देशः |
 [[|]] |
|---|---|
प्रस्तावना:
[सम्पादयतु]चलन कलन गणित शास्त्रेन प्रसित परिणति अध्ययनः । एतत् निदनेन परमाणु चलन कलन गदितः । एतत् द्वि शाखा अस्ति । ताः निश्र्चत अनुकल परि विनिश्र्चत चलन कलन: । एतत् द्वि शाखा अस्ति । ते चलन कलनस्य मौलिक सिध्दान्तेन अन्यबन्धुः । एतत् द्वि शाखा सामान्य अनेन्त अनुक्रमेन अभिसरण ततः अनन्त श्रेणी या अनेन्त माला व्यवहरति स्म । चलन कलन इति शब्द: लाटिन् भाषेन स्वीक्रुताम् । एतत् परिक्रमेण अर्थः "लघु चूर्णखण्डः " । चलन कलनमेव द्वि भागः अस्ति । अवकल गुणक च निश्चित अनुकल इति भागः नामः । अवकल गुणक राशिस्य अर्घः परिणतिं इति अध्ययनं वदति । ऐते अवकल गुणक च निश्चित अनुकल: चलन कलनस्य मौलिक सिध्दान्तेन सम्बध्दः । अनुकलनः अवकल गुणकस्य विपरीतः। अवकल गुणकस्य अनेक प्रयोगः अस्ति ।
चरित्रः
[सम्पादयतु]अधुनिक चलन कलन १७ शताब्दे फिरग्ङ देशस्य इस्सक् नूटन् च गोट्फ्रेड् विल्हेल्म लेब्निस् प्रबुध्दः ।
प्राचीन:
[सम्पादयतु]प्रचीन समये निश्चित अनुकल ऐतत् विषये बहुना प्रत्ययः प्रवेशितः । ग्रीकात् प्रायः ऐते गणितं यूडोकस् "मेतड् आफ् ऐक्हशन् " प्रयोगितवान् । आर्केमेडिस् यूडोकस् प्रत्ययः पुनः परिणतवान् । एतत् मेतड् आफ् ऐक्हशन् महाचीन देशस्य लि हु स्वच्छन्द ३ शताब्दे परिकर्षणस्य अजिराः । ५ शतब्दे झू जेङझी एकस्य विधिः नियतः । तस्य विधि तदनन्तरं कावलेरी सिध्दान्तः इति प्रसिध्दः । एतत् सिध्दान्तेन गुलिकस्य घनफलः लभते ।
अधुनिक:
[सम्पादयतु]इस्सक् नूटन् चेलन कलनस्य प्रयोगम् तस्य नियते कृतवान्। गोट्फ्रेड् विल्हेल्म लेब्निस् चेलन कलनस्य महान् कृशिः कृतवान् । चलन कलनस्य प्रयोगम् फिरग्ङ देशः प्रथमः १७ शताब्दे अन्य देशस्य अग्रे उपयोगितः । चलन कलनस्य व्याकृत पूर्व पाण्डुलेखम् अचिर चरण च नीचैस् भुजा अजिरः निर्मितः । चलन कलन अन्तरीक्ष,समयः च सम्प्रहार स्वभावस्य प्ररिग्रहे प्रयोगः । प्रचीन ग्रीक् तत्त्वज्ञ झीनो आफ् इल्य अनेक अयुक्तभासस्य प्रसिध्द उदाहरण: ददत् ।
सिध्दान्त:
[सम्पादयतु]१ सीमक तत्/ह् परमणु चलन कलनेन लघु अनेकवर्णस्य कार्य विकमित: । चलन कलन: परमणु समाहारस्य शैलीः । एतत् तकित विशिन् शताब्दे प्रत्यश्र्वस्त: । २ अवकल चलन कलन अवकल चलन कलन निरूपिति,जाति च औत्सर्गिक सम्प्रयोग अध्ययन: ।
प्रयोग:
[सम्पादयतु]चलन कलन भौतिक शास्तेण,गणितेन,कम्प्युटर् शास्त्रेन,साग्ख्यिकि,यन्त्रनिर्माणविध्या,अर्थशास्त्र,वैयाव्रुत्त्य,वैध्यक,जनसग्ख्याविज्ञान च अन्येतर क्षेत्र प्रत्युक्त: । चलन कलन समवायेन प्रयोग: व्यवहरति: । न्यूटन् नियमेन एतत् प्रयोग: अस्ति । एतत् अर्थशास्त्रेन अधिकतम् लाभ: चलन कलनेन सङ्ख्याति । वैध्यक शास्त्रेन रक्तवाहिन् कोणस्य रक्त प्रवाह: अधिकतम् एतेन पश्यते । चलन कलनेन वैश्लेषिक रेखागणितेन नशति । रसायन शास्त्रेन चलन कलन रेडियो याटिव् विनाश निर्धारण: अस्ति । जीवशास्त्रेन जनसङ्ख्या गतिशील: एतेन प्रक्रामति ।
अधिकृत्य
[सम्पादयतु]१ https://en.wikipedia.org/wiki/Integral २ https://en.wikipedia.org/wiki/Calculus ३ https://en.wikipedia.org/wiki/Differential_calculus