सलेमपुर राजपूतानम्
सलेमपुरराजपुतान: भारतस्य उत्तराखण्डराज्यस्य हरिद्वारमण्डलस्य रूड़कीनगरपालिकायां स्थितं जनगणनानगरम् अस्ति । रामनगरस्य रूर्की-नगरस्य एकः क्षेत्रः अस्ति । सलेमपुर राजपुताना अस्य उत्पादक औद्योगिकक्षेत्रस्य कृते प्रसिद्धम् अस्ति। इदं हिन्दुबहुलसंयुक्तं नगरम् अस्ति अत्र अधिकांशजना: कुहाड़ा, डहरिया, राड़ा तथा गादड़िया (जम्बूवाल) गोत्रस्य सन्ति तथा च सैनीसमुदायस्य भागाः सन्ति । ग्रामे मुस्लिम-कश्यप-आदीनां अनुसूचितजातीनां अल्पसंख्या अपि विद्यते । [१][२][३]
सलेमपुर राजपुतान | |
|---|---|
| देश: |
 भारतम् |
| प्रान्त | उत्तराखण्ड |
| मंडल | हरिद्वार मंडल |
| Population (२०११) | |
| • Total | १०३४० |
| भाषा | |
| • प्रचलित | हिन्दी |
इतिहास
[सम्पादयतु]प्राचीन इतिहास
[सम्पादयतु]सलेमपुरराजपूताना एकं नगरम् आसीत् यत् मायापुरी (वर्तमान, हरिद्वार) इत्यस्य भागः आसीत् यत् दक्षस्य राज्यम् आसीत्, यः भगवतः ब्रह्मणः पुत्रः आसीत् । सलेमपुरस्य प्राचीनं नाम वरदनाग्री आसीत् यस्य अर्थः अस्ति यत् नगरं यत् स्वनागरिकाणां आगन्तुकानां च वरदानं प्रदाति वा इच्छां पूरयति वा । वरदः शिवस्य गणेशस्य च नाम अपि अस्ति । वरदनाग्री शनैः शनैः क्रमेण श्यामपुर इति नामकरणं कृतम् । सती (पार्वती) दक्षस्य पुत्री आसीत्, यस्य विवाहः भगवान् शिवेन सह अस्मिन् सन्दर्भे वरदनाग्री अपि भगवान् शिवस्य ससुरागृहे आसीत् । वरदनाग्रीतः किञ्चित् दूरं सतिकुण्ड् द्रष्टुं शक्यते सतिः प्राणान् दत्तवान् आसीत्। देवी सती वरदनाग्री उद्यानेषु भ्रमणार्थम् आगता।
मध्ययुगीन इतिहास
[सम्पादयतु]हिंदू काल
[सम्पादयतु]श्यामपुरस्य (सम्प्रति सलेमपुरस्य) नाम राजपूतशासकैः श्यामपुरराजपूताना इति परिवर्तितम् । अस्मिन् क्षेत्रे विकासः कृतः अपि च भगवान् शिवस्य मन्दिरस्य निर्माणं कृतम्, यत् वर्तमानकाले प्राचीन शिवमन्दिर इति नाम्ना प्रसिद्धम् अस्ति तथापि २०२० तमे वर्षे अस्य मन्दिरस्य पुनर्निर्माणं कृतम् अस्ति।
मुग़ल काल
[सम्पादयतु]श्यामपुरराजपूताना नष्टं, अग्निप्रज्वालनं, विध्वस्तं च अभवत् तथा च अनेके नागरिकाः मारिताः अभवन् तथा च एतत् नगरं निर्जनं कृत्वा मुगलसम्राट्भिः अस्य स्थानस्य नाम सलेमपुर इति कृतम्
आधुनिक इतिहास
[सम्पादयतु]स्वातन्त्र्यात् पूर्वम्
[सम्पादयतु]सलेमपुरं सहारनपुरमण्डलस्य ग्रामः आसीत्, ततः पूर्वं हरिद्वारमण्डलस्य अस्तित्वं २८ दिसम्बर् १९८८ तमे वर्षे अभवत् । ख़ुशी सैनी इत्यनेन १८९१ तमे वर्षे सलेमपुरस्य पुनर्वासः कृतः । खुशी सैनी इत्यस्य पुत्राः फकीरा सैनी, अमरसिंहः च आसन्, ये कृषकाः आसन् ततः फकीरस्य द्वौ पुत्रौ जान्की सैनी, रुहला सैनी च अभवन्, ये नीमवाला इति अपि प्रसिद्धौ आस्ताम् ।
स्वातन्त्र्यानन्तरं
[सम्पादयतु]संविधानस्य ७३ तमे संशोधनानन्तरं १९९२ तमे वर्षे प्रथमनिर्वाचनं कृतम् । २०१६ पर्यन्तं सलेमपुरराजपूताना रूड़कीनगरस्य समीपे एकः ग्रामः आसीत् किन्तु २०१६ तमे वर्षे सलेमपुरं नगरम् अभवत्, रूर्कीनगरपालिकायाः, झाब्रेरानगरपरिषदः च भागः अभवत्
सौकर्य
[सम्पादयतु]तीर्थाः
[सम्पादयतु]प्राचीन शिव मंदिर
[सम्पादयतु]अत्र हिन्दुशासकैः शिवस्य प्राचीनं मन्दिरं निर्मितम् आसीत् । इदं सम्प्रति प्राचीनशिवमन्दिर इति नाम्ना प्रसिद्धम् अस्ति । २०२० तः २०२१ पर्यन्तं अस्य मन्दिरस्य पुनर्निर्माणं कृतम् । सलेमपुरराजपुताना-नगरस्य जनानां साहाय्येन, समर्थनेन च पुनर्निर्माणं सम्भवम् अभवत् । भगवतः शिवस्य, देवीपार्वतीयाः, भगवान् गणेशस्य, भगवान् कार्तिकेयशिवलिंगस्य, नन्दी इत्यस्य च मूर्तिनां उद्घाटनं, स्थापना च २०२१ तमस्य वर्षस्य फरवरी-मासस्य १८ दिनाङ्के अभवत् ।
भूमिया खेड़ा
[सम्पादयतु]भुमिया सलेमपुरराजपूतानस्य मुख्यः देवः अस्ति। भूमिया खेडा भूमिया भगवतः मन्दिरम् अस्ति। अस्य ग्रामस्य जनानां अतिरिक्तं प्रेमनगरस्य, कृष्णनगरस्य, सलेमपुरस्य समीपस्थेषु अन्येषु क्षेत्रेषु जनाः अपि भूमियस्य भगवतः त्रातारूपेण पूजयन्ति।
जनसांख्यिकीय
[सम्पादयतु]जन
[सम्पादयतु]२०११ जनगणनानुसारं सलेमपुरराजपूताना-नगरस्य कुलजनसंख्या १०३४० आसीत् येषु ४८२७ महिलाः, ५५१३ पुरुषाः च सन्ति। ६ वर्षाणाम् अधः १३१० बालकाः आसन् येषु ७०७ पुरुषाः ६०३ महिलाः च आसन्।
धर्माः
[सम्पादयतु]कुलजनसंख्यायाः ९७.१४ हिन्दुः, २.१% मुस्लिमाः, ०.७७% अन्यधर्मस्य च सन्ति।
साक्षरता
[सम्पादयतु]सलेमपुरराजपूताना-नगरस्य कुलसाक्षरता-दरः ९०.२९%, अत्र ८३.९३% महिलाः, ९५.८८% पुरुषाः शिक्षिताः सन्ति।
सन्दर्भः
[सम्पादयतु]- ↑ "Start and end points of National Highways". Archived from the original on 22 September 2008. Unknown parameter
|access-date=ignored (help); Unknown parameter|url-status=ignored (help) - ↑ "Uttarakhand: Land and People,"
- ↑ "Development of Uttarakhand: Issues and Perspectives," GS Mehta, APH Publishing, 1999, फलकम्:ISBN