बेरी, झज्जर

बेरी भारतस्य हरियाणाराज्यस्य झज्जरमण्डलस्य एकं नगरम्, नगरसमितिः च अस्ति । झज्जार-नगरात् १७ किलोमीटर् (११ मील्) वायव्यदिशि स्थितं एतत् नगरं व्यापारकेन्द्रम् अस्ति । बेरी ७७ ग्रामाः सहितं हरियाणाराज्यस्य बृहत्तमेषु तहसीलेषु अन्यतमम् अस्ति । बेरी-नगरं गुड़गांवतः हिसारं, कोस्ली (रेवाड़ी) रोहतकं च संयोजयति मार्गे स्थितम् अस्ति। हरियाणादेशस्य प्रथमः मुख्यमन्त्री भागवतदयालशर्मा बेरीग्रामस्य आसीत् । अस्मिन् नगरे माता भीमेश्वरीदेवीयाः श्रीकृष्णस्य च समर्पितं विश्वप्रसिद्धं मन्दिरम् अस्ति ।"बेरी पशुमेला" नवरात्रिदिनेषु प्रति ६ मासेषु आचर्यते, गदैः अश्वैः च प्रसिद्धः अस्ति।

जनसांख्यिकीय

२०११ तमे वर्षे भारतस्य जनगणनानुसारं बेरी-नगरस्य जनसंख्या प्रायः ७. ३०,००० । अत्र पुरुषाः ५४%, महिलाः ४६% च सन्ति । बेरी-नगरस्य औसतसाक्षरता-दरः ७०% राष्ट्रिय-सरासरी-५९.५% अपेक्षया अधिकः; यत्र ५७% पुरुषाः ४३% महिलाः च साक्षराः सन्ति । अत्र १३% जनाः ६ वर्षाणाम् अधः सन्ति ।

अवलोकनम्

बेरी-नगरं भारतस्य हरियाणाराज्यस्य झज्जरमण्डले बेरी-उपमण्डलस्य (१५ अगस्त २००९ तः पूर्वं तहसीलस्य) प्रशासनिकमुख्यालयः अस्ति। संतलाल पचारः अस्य प्रथमः एसडीएमः अभवत् तथा च सम्प्रति डॉ. राहुल narwal IAS एसडीएम बेरी इत्यस्य पदं धारयति। झज्जर-हिसारराजमार्गे अस्य नगरस्य स्वकीयं तहसीलमुख्यकार्यालयः, उपमण्डलन्यायालयाः, लघुसचिवालयः च अस्ति । सम्प्रति एच.एस. दहिया तहसीलदार बेरी पदं धारयति। बेरी-नगरस्य बहिः गौसालाद्वयम् अस्ति बेरी-नगरं मदन-हलवाई-इत्यस्य खोया-बुर्फी-इत्यस्य कृते अपि प्रसिद्धम् अस्ति तथा च भगवानदास-हलवाई-नगरस्य प्रसिद्धस्य समोसे-गुङ्गा-हलवाई-इत्यस्य कृते अपि प्रसिद्धम् अस्ति, एम नानु-हलवाई-इत्यस्य कृते गुड़गांव-झज्जर-भिवाणी-मार्गे बेरी-नगरस्य स्वकीयं पुलिस-स्थानकम् अस्ति । थाना के अध्यक्षता श. दया चन्द (SHO).

इतिहास

पूर्वं हरियाणा-नगरस्य जिला रोहतकस्य अन्तर्गतं आसीत् बेरी-नगरम् उपमण्डलं च अधुना १५ जुलै १९९७ तः आरभ्य नवनिर्मित-जिल्ला-झज्जरस्य भागः अस्ति।

परिवहन

बेरी गुड़गांव-भिवाणी-हिसार-सिरसा राजमार्गे स्थिता अस्ति यत्र बहादुरगढ, रोहतक, भिवानी, तोशम, गुड़गांव, फरीदाबाद, हिसार, सिरसा, पलवाल, हनुमानगढ, गंगानगर, दिल्ली, चण्डीगढ, जयपुर च सुलभमार्गेण गन्तुं शक्यते होशियारसिंहस्य (ब्रिगेडियरस्य) ब्रिगेडियर होशियारसिंहस्य सम्मानार्थं दिल्लीमेट्रो-यानस्य समीपस्थं मेट्रोस्थानकं ग्रीनलाइन् २८ कि.मी दूरे, नजफगढमेट्रो ४५ किलोमीटर् दूरे च स्थितम् अस्ति।

रेलमार्गः

समीपस्थं रेलस्थानकं १३ कि.मी.दूरे स्थितं झज्जारस्थानकम् अस्ति । बेरी-नगरस्य समीपे अन्ये प्रमुखाः स्टेशनाः सन्ति : रोहतक् ३० कि.मी. बहादुरगढ २८ कि.मी. भिवाणी ४५ कि.मी. रेवाड़ी ६० कि.मी. तथा दिल्ली ६० कि.मी.।

विद्यालया:

• Govt. मॉडल सीनियर सेक. विद्यालय (बालक) बेरी।
• Govt. मॉडल सीनियर सेक. विद्यालय (बालिका) बेरी।
• Govt. College For Women & Polytechnic (निर्माणाधीन)।
• पवित्र उच्च विद्यालय, पाना- छजन, बेरी।
• एम.बी.डी. अन्तर्राष्ट्रीय विद्यालय, रोहतक रोड, बेरी।
• ब्रि. रण सिंह पब्लिक स्कूल दुजाना, तेह- बेरी, जिला-झज्जर।।
• D.A.V. सार्वजनिक विद्यालय, पाना-बैठान, बेरी।
• सरस्वती शिशु मन्दिर, गौशाला रोड। बेरि।
• राम कृष्णा विद्या मंदिर बहादुरगढ़ रोड बेरी।
• तक्षीला विधापीठ बेरी।
• आर.सी.एम एस.आर. एस.ई.सी. विद्यालय जहजगढ़ बेरी।

विविधाः सुविधाः

• सामान्य बसस्थानक।
• उ.ह.ब.वि.न विद्युत उप स्टेशन झाजजर-हिसार रोड।
• BSNL दूरभाष एक्सचेंज DADRI Road।
• नई अनाज बाजार सावित्री चौक बेरी।
• नगर समिति बस स्टैण्ड रोड।
• पं.बी.डी शर्मा जनरल हॉस्पिटल ओप. बसस्थानकम्।
• थाना एवं पुलिस चौकी भीवानी रोड।
• मिनी सचिवालय एवं न्यायालय भीवानी -झज्जर रोड।
• भरपाई देवी स्टेडियम भिवानी-झज्जर रोड।
• मुख्य डाकघर-124201
• सामान्य जल कार्य No.1 & 2 Rohtak Road।
• सिटी पार्क।
• सरकारी पुस्तकालय।
• C.S.D Chinkara Canteen JHAJJAR Road।
• बीडीपीओ एवं तहसील परिसर राज्य राजमार्ग-122।
• विविधक्रीडायाः क्रीडाङ्गणम्।
• गुलिया नर्सिंग होम।

माता भीमेश्वरी देवी

बेरीनगरस्य माता भीमेश्वरीदेवीमन्दिरस्य नवरात्रस्य अवसरे वर्षे द्विवारं विशालः मेला भवति। भीमेश्वरीदेव्याः प्रसिद्धे मन्दिरे देशस्य सर्वेभ्यः लक्षशः भक्ताः आगत्य देवीम् आराधयन्ति विपणौ मेलायाः अवसरे शतशः दुकानानि अलङ्कृतानि सन्ति। एतेषु मेलासु नवविवाहिताः दम्पतीः पुनर्देव्याः पुरतः विवाहग्रन्थिं बद्धुं आगच्छन्ति .लघुबालानां मुण्डनसमारोहः अपि अत्र क्रियते । मन्दिरं प्राप्य दीर्घकालं प्रतीक्ष्य लक्षशः भक्ताः देसीघृतस्य "ज्योत" प्रज्वाल्य देव्यै नारिकेलं परसादं च अर्पयन्ति। अत्र सर्वकारेण मन्दिरस्य कार्यभारं स्वीकृत्य मन्दिरस्य शोभनार्थं निरन्तरप्रयत्नाः कृताः । भक्त्या श्रद्धया च भक्ताः अत्र आगच्छन्ति, इदं प्रतीयते यत् बेरी इत्यस्य महत्त्वं अन्येभ्यः धार्मिकस्थानेभ्यः देवीदेव्याः जपनिरपेक्षेभ्यः न्यूनं नास्ति।

स्वस्य कुलदेवीं कुरुक्षेत्रं युद्धक्षेत्रं आनय तस्याः आशीर्वादं गृहाण। श्रीकृष्णस्य तस्य भ्रातुः "युधिष्ठरस्य च" आदेशानुसारं भीमः हिंगलेपर्वतस्य (यत् अधुना पाकिस्ताने अस्ति) समीपं गत्वा कुलदेवीं विजयाय युद्धक्षेत्रं गन्तुं प्रार्थितवान् । देवी भीमस्य आग्रहं स्वीकृतवती परन्तु शर्तं निर्धारितवती, सा अवदत् यत् सा तस्य सह गन्तुं सज्जा अस्ति किन्तु यदि सः मां मार्गे अङ्कात् अवतारयति तर्हि सा अधिकं न गमिष्यति। यथा भीमः शौचालयगमनस्य इच्छां अनुभवति स्म अतः सः देवीयाः मूर्तिं स्वस्य अङ्कात् बेरीवृक्षस्य अधः स्थापयित्वा अगच्छत्, शौचालयस्य अनन्तरं तस्य अपि तृष्णा आसीत् किन्तु सः समीपे जलं न प्राप्नोत्।

भीमः जलं निष्कासयितुं गदया पृथिवीं स्नात्वा स्नात्वा च | तदनन्तरं यदा सः देवीम् उत्थापयितुं प्रयत्नं करोति स्म तदा सः तस्याः स्थितिं स्मारयति स्म, बाध्यता च भीमः तां तडागस्य तटस्य समीपे तां देवीं स्थापयित्वा विजयाय आशीर्वादं प्राप्य कुरुक्षेत्रं गतवान् । १८ दिवसानां युद्धस्य अनन्तरं यदा कौर्वस्य वधः अभवत् तदा गन्धरी क्रन्दन् तत् स्थानं प्राप्तवान्। बहुधा उक्तं यत् अत्र केवलं श्रीकृष्णः एव मायातः बहिः कृतवान्। गान्धारी ततः गता स्वां कुलदेवीं दृष्टवती । तदनन्तरं सा अत्र मन्दिरं स्थापितवती । यद्यपि गन्धरीना निर्मितस्य मन्दिरस्य भग्नावशेषाः अधुना न सन्ति, परन्तु महादेव्याः आसनस्य भग्नावशेषाः अद्यापि तत्रैव अस्ति । सम्प्रति अद्भुतं मन्दिरम् अत्र अस्ति । बेर्यां द्वौ मन्दिरौ स्तः । देव्यां बाह्यमन्दिरात् अन्तः मन्दिरं प्रति स्थानान्तरणस्य प्रक्रिया महाभारतकालात् एव प्रचलति।

तस्मिन् समये सघनं वनम् आसीत् । महर्षि दुर्वासा इतः ८ कि.मी दूरे दुबल्धननगरे चोरभयेन निवसति स्म । प्रतिदिनं प्रातः ५ वा. देवीयाः अन्तः मन्दिरात् बहिः मन्दिरं प्रति गमनस्य प्रक्रिया अद्यापि प्रचलति। दुर्वासना गायिता आरती अद्यापि नित्यं प्रतिदिनं च सायं मुग्धा भवति। २४ घण्टापर्यन्तं " अखण्ड ज्योति" बोधप्रदः अस्ति । हरियाणाराज्ये मन्दिराणां नगरं धार्मिकनगरं च इति अपि कथ्यते । अस्मिन् नगरे प्रायः १०० लघु-बृहत्-मन्दिराणि सन्ति । माता भीमेश्वरीमन्दिरं, बालाजीमन्दिरं, राधाकृष्णमन्दिरस्य मुख्यबाजारं च अस्य नगरस्य मुख्यमन्दिराणि सन्ति । जनाः अपि दूरतः पदातिभिः मन्दिरम् आगच्छन्ति ।

संत गरीबदासजी

बेरी ग्रामे संत गरीबदास जी अतीव आदरणीयः अस्ति। भक्त हरलाल जाट बेरी ग्रामस्य जिला झज्जरस्य‌ निवासि: आसीन् यः तस्मिन् समये अवतारेण साधुगरिबदास महाराजात् दीक्षां गृहीत्वा तस्य शिष्यः अभवत्। गरीबदास महाराजस्य शिष्यः भूत्वा भक्तः हरलाल जाटः सर्वविधं कुकर्म (तम्बाकू, बीडी-सिगरेट) त्यक्त्वा शास्त्रानुसारं भक्ति-अभ्यासं कृत्वा पूर्णमोक्षं प्राप्तुं योग्यः अभवत् ।