अन्तर्राष्ट्रीय अर्थशास्त्र

अन्तर्राष्ट्रीय अर्थशास्त्र

प्रायः जगति कुत्रापि । अनेकाः पेन्शनकोषाः वस्तुतः विदेशेषु निवेशिताः भवन्ति तथा च...

एकस्मिन् वित्तीयकेन्द्रे वित्तीयसंकटः क मूषकः। वयं यूरो-रूप्यकाणां अन्येषां च अधिकांशमुद्राणां कृते डॉलर-विनिमयं सुलभतया शीघ्रं च कर्तुं शक्नुमः, परन्तु...

वयं येषु दरेषु अस्माकं मुद्रायाः आदानप्रदानं कुर्मः तेषु प्रायः बहुधा, तीव्ररूपेण च परिवर्तनं भवति । संक्षेपेण,

२.रुचिः, उत्पादनं, स्पर्धा, श्रमविपणयः, वित्तीयविपणयः च तीव्रगत्या वैश्वीकरणं कुर्वन्ति,

तथा च एतत् अस्मान् सर्वान् उपभोक्तृरूपेण, श्रमिकान्, निवेशकान्, मतदातान् च इति गभीरं प्रभावितं करोति-आम्, वयं जीवामः

वैश्विक अर्थव्यवस्थायां (प्रकरण अध्ययनं १-१ तथा १-२ पश्यन्तु)।

■ प्रकरण अध्ययन 1-1 संयुक्तराज्ये विक्रीयमाणाः डेल् पीसी, आईफोन्, आईपैड् च किमपि सन्ति

परन्तु अमेरिकन! मुख्यालयः राउण्ड् रॉक्, टेक्सास् इत्यत्र अस्ति, डेल् समन्वययति ३४ देशेषु वैश्विकं उत्पादनजालम् अस्ति अमेरिका, यूरोप, एशिया च देशेषु । अधिकांशस्य कृते अमेरिकादेशे विक्रीयमाणाः पीसी-इत्येतत्, डेल् प्रदर्शनं करोति केवलं अन्तिमसभा घरेलुरूपेण च अवलम्बते बहिः आपूर्तिकर्तानां अनुबन्धनिर्मातृणां च विषये घटकानां, परिधीयस्य, मुद्रितपरिपथफलकस्य कृते

विधानसभाः, उपसङ्घः च (पेटीनिर्माणम्) । कारणं यत् अधिकांशः भागाः घटकाः च सन्ति विश्वस्य अन्येषु भागेषु उत्पादयितुं सस्ताः तथा आयाताः भवन्ति (द्रष्टव्यम् - सारणी १.१) । न वा उच्चमूल्यघटकाः न च अत्यन्तं न्यूनमूल्यघटकाः

(यथा विद्युत् आपूर्तिः अथवा कीबोर्डः) अस्ति इत्यस्य समीपे एव करणीयम् । केवलम्‌ केचन मध्यमस्तरीयघटकाः (यथा मदरबोर्ड्त था अन्ये पीसीबी-सङ्घटनाः), ये अतिमहत्त्वपूर्णाः सन्ति माङ्गल्यां अस्थिरतां पूरयितुं वायुमार्गेण जहाजं प्रेषयितुं, यथा स्थानीयतया, परन्तु तदपि सर्वदा न भवति।

■ सारणी विशिष्टानि भागानि घटकानि च आपूर्तिं कुर्वन्ति स्थानानि कम्पनयः च

भाग/घटक स्थान कम्पनी यूरोपं एशिया च फिलिप्स्, नोकिया, सैमसंग, सोनी, एसर इत्यादीनां निरीक्षणं करोति एशिया, स्कॉटलैण्ड्, पूर्वीययूरोपः च

एशिया, मुख्यतया सिङ्गापुर सीगेट, मैक्स्टर, वेस्टर्न डिजिटल इत्यादीन् चालयति मुद्रक यूरोप (बार्सिलोना)

बॉक्स एशिया तथा पूर्वी यूरोप निर्मातिचेसिस एशिया एवं आयर्लैण्ड माननीय है/फॉक्सटेक

अद्यापि महामारी-रूस-देशस्य युक्रेन-देशे आक्रमणात् च क्षुब्धा वैश्विक-अर्थव्यवस्था अधिकाधिकं विषादपूर्णं अनिश्चितं च दृष्टिकोणं सम्मुखीभवति । अस्माकं एप्रिल-मासस्य विश्व-आर्थिक-दृष्टिकोणे ध्वजाङ्किताः बहवः दुष्पक्ष-जोखिमाः मूर्तरूपं प्राप्तुं आरब्धाः सन्ति |

विशेषतः अमेरिकादेशे प्रमुखेषु यूरोपीय-अर्थव्यवस्थासु च अपेक्षितापेक्षया अधिका महङ्गानि वैश्विकवित्तीयस्थितीनां कठिनतां प्रेरयति कोविड्-१९-प्रकोपस्य, तालाबन्दी-प्रकोपस्य च मध्यं चीनस्य मन्दता अपेक्षितापेक्षया अधिकं दुर्गता अभवत्, युक्रेन-देशे युद्धात् अपि नकारात्मकाः प्रसाराः अभवन् फलतः अस्मिन् वर्षे द्वितीयत्रिमासे वैश्विकं उत्पादनं संकुचितं जातम् ।

अस्माकं आधाररेखापूर्वसूचनानुसारं गतवर्षस्य ६.१ प्रतिशतात् अस्मिन् वर्षे ३.२ प्रतिशतं यावत्, आगामिवर्षे २.९ प्रतिशतं यावत् वृद्धिः मन्दः भवति, एप्रिलमासात् ०.४, ०.७ प्रतिशताङ्कपर्यन्तं न्यूनता। एतेन विश्वस्य त्रयाणां बृहत्तमानां अर्थव्यवस्थानां-अमेरिका, चीन-यूरो-क्षेत्रे-वृद्धिं स्थगितम् इति प्रतिबिम्बितम् अस्ति, यस्य वैश्विकदृष्टिकोणस्य कृते महत्त्वपूर्णाः परिणामाः सन्ति

अमेरिकादेशे गृहेषु क्रयशक्तिः न्यूनीकृता, कठोरमौद्रिकनीतिः च अस्मिन् वर्षे २.३ प्रतिशतं यावत्, आगामिवर्षे १ प्रतिशतं यावत् वृद्धिं न्यूनीकरिष्यति चीनदेशे अधिकानि तालाबन्दीः, गहनतया च वर्धमानेन स्थावरजङ्गमसंकटेन अस्मिन् वर्षे वृद्धिः ३.३ प्रतिशतं यावत् न्यूनीकृता-चतुर्दशकाधिकेषु मन्दतमं, महामारीं विहाय। तथा च यूरोक्षेत्रे अस्मिन् वर्षे २.६ प्रतिशतं २०२३ तमे वर्षे च १.२ प्रतिशतं यावत् वृद्धिः संशोधिता अस्ति, यत् युक्रेनदेशे युद्धस्य प्रसारणं, कठोरमौद्रिकनीतिं च प्रतिबिम्बयति दृष्टिकोणस्य जोखिमाः प्रचण्डतया अधः तिर्यक् भवन्ति:

युक्रेनदेशे युद्धेन रूसदेशात् यूरोपीयगैसप्रवाहस्य आकस्मिकं स्थगितत्वं भवितुम् अर्हति यदि श्रमबाजाराः अत्यधिकं कठिनाः तिष्ठन्ति अथवा महङ्गानि अपेक्षाः लंगरं न प्राप्नुवन्ति, अथवा महङ्गानि अपेक्षितापेक्षया अधिकं महती सिद्धानि भवन्ति तर्हि महङ्गानि हठपूर्वकं उच्चाः एव तिष्ठन्ति कठिनतरवैश्विकवित्तीयस्थितयः उदयमानबाजारे विकासशीलअर्थव्यवस्थासु च ऋणदुःखस्य उदयं प्रेरयितुं शक्नुवन्ति नवीनाः कोविड्-१९-प्रकोपाः, तालाबन्दी च चीनस्य विकासं अधिकं दमनं कर्तुं शक्नुवन्ति अन्न-ऊर्जा-मूल्यानां वर्धनेन व्यापकं खाद्य-असुरक्षा, सामाजिक-अशान्तिः च भवितुम् अर्हति भूराजनीतिकविखण्डनं वैश्विकव्यापारं सहकार्यं च बाधितुं शक्नोति। एकस्मिन् युक्ते वैकल्पिके परिदृश्ये यत्र एतेषु केचन जोखिमाः मूर्तरूपं प्राप्नुवन्ति, यत्र यूरोपदेशं प्रति रूसीगैसप्रवाहस्य पूर्णनिरोधः अपि अस्ति, महङ्गानि वर्धयिष्यन्ति तथा च वैश्विकवृद्धिः अस्मिन् वर्षे प्रायः २.६ प्रतिशतं, आगामिवर्षे च २ प्रतिशतं यावत् अधिकं मन्दं भविष्यति-एषा गतिः यस्याः वृद्धिः अधः पतिता अस्ति १९७० तमे वर्षात् केवलं पञ्चवारं अस्मिन् परिदृश्ये संयुक्तराज्यसंस्था यूरोक्षेत्रं च आगामिवर्षे शून्यसमीपवृद्धिं अनुभवति, शेषविश्वस्य कृते नकारात्मकः नॉक-ऑन्-प्रभावः भवति नीतिप्राथमिकता

वर्तमानस्तरस्य महङ्गानि वर्तमानस्य भविष्यस्य च स्थूल-आर्थिक-स्थिरतायाः कृते स्पष्टं जोखिमं प्रतिनिधियति तथा च तां पुनः केन्द्रीयबैङ्क-लक्ष्येषु आनयितुं नीतिनिर्मातृणां कृते सर्वोच्च-प्राथमिकता भवितुम् अर्हति |. आगच्छन्तानाम् आँकडानां प्रतिक्रियारूपेण प्रमुखानां उन्नत अर्थव्यवस्थानां केन्द्रीयबैङ्काः एप्रिलमासे अस्माभिः अपेक्षितापेक्षया शीघ्रं मौद्रिकसमर्थनं निष्कासयन्ति, यदा तु उदयमानबाजारेषु विकासशील अर्थव्यवस्थासु च बहवः गतवर्षे एव व्याजदराणि वर्धयितुं आरब्धाः आसन्।

तस्य परिणामतः देशेषु समन्वयितं मौद्रिककठिनीकरणं ऐतिहासिकदृष्ट्या अभूतपूर्वं वर्तते, तस्य प्रभावः च दंशितुं शक्नोति, आगामिवर्षे वैश्विकवृद्धिः मन्दः भविष्यति, महङ्गानि च मन्दतां गच्छन्ति। कठोरतरमौद्रिकनीतेः वास्तविकः आर्थिकव्ययः अनिवार्यतया भविष्यति, परन्तु तस्याः विलम्बः केवलं कष्टं वर्धयिष्यति । ये केन्द्रीयबैङ्काः कठिनीकरणं आरब्धवन्तः ते यावत् महङ्गानि वशीकृताः न भवन्ति तावत् मार्गं स्थातव्यम्।

लक्षितं राजकोषीयसमर्थनं अत्यन्तं दुर्बलानाम् उपरि प्रभावं कुशयितुं साहाय्यं कर्तुं शक्नोति। परन्तु महामारीद्वारा व्याप्तं सर्वकारीयबजटं समग्ररूपेण महङ्गानि न्यूनीकर्तुं स्थूल-आर्थिक-नीति-स्थितेः आवश्यकता च, अधिक-कर-निम्न-सरकारी-व्यय-द्वारा लक्षित-समर्थनस्य प्रतिपूर्तिः सुनिश्चितं करिष्यति यत् वित्त-नीतिः मौद्रिक-नीतेः कार्यं अधिकं कठिनं न करोति |. [[सञ्चिका:Major international economic organizations.GIF|लघुचित्रम्|