छोटा भीम
| छोटा भीम | |
|---|---|
 | |
| पर्यायनाम | लिट्ल् भीम |
| विभागः | हास्यम्, साहसम् |
| प्रविभागः | पि ए एल् |
| आद्यप्रसङ्गः | "छोटा भीम" |
| अन्तिमप्रसङ्गः | "छोटा भीम" (करोके) |
| मूलदेशः | भारतम् |
| मूलभाषा | हिन्दी, तेलुगु, तमिळ्, आङ्ग्ल |
| कालावधिः |
|
| प्रसङ्गाः |
150+ प्रसङ्गाः, 10+ चलच्चित्राणि, 52 प्रसङ्गाः and 12 चलच्चित्राणि अग्रिमवर्षद्वयस्य कृते चिन्तितं २०१२ तमे वर्षेउद्धरणे दोषः : |
| निर्माणम् | |
| समयः | 11 निमेषात्मकः प्रसङ्गः |
| निर्माणम् | ग्रीन् गोल्ड् अनिमेशन् |
| निर्मापकः | ग्रीन् गोल्ड् अनिमेशन् |
| प्रसारः | |
| मूलवाहिनी | पोगो |
| प्रसारावधिः | 2008 – प्रचलति |
| बाह्यसम्पर्कतन्तुः | |
| अन्तर्जालम् | |
| निर्माणान्तर्जालम् | |
’छोटा भीम’ इत्येषा भारतीयबालानां सजीवचित्र(animation)धारावाहिनी वर्तते या कल्पितनगरे धोलकापुरे वसतः नववर्षीयस्य भीमनामकस्य बालकस्य साहसगाथाः वर्णयति । अस्याः धारावाहिन्याः आरम्भः २००९ तमे वर्षे जातः । इयं धारावाहिनी ग्रीन् गोल्ड् अनिमेशन्-संस्थायाः उच्चकार्यनिर्वाहकस्य राजीव चिलकस्य सृष्टिः । अस्याः लेखकाः (सरणिः १, २, ३, ४, ५ – २००८-२०१३) सन्ति – राज् विश्वनाथ, अरुण् शेण्डुर्निकर्, निधि आनन्द्, सोनं शेकावत् च । अस्याः प्रसारः पोगो दूरदर्शनतः जातः । अद्यत्वे अस्याः धारावाहिन्याः १५० प्रसङ्गाः द्वादशाधिकानि चलच्चित्राणि च प्रसारितानि सन्ति । [१]
अचिरात् प्रसिद्धा जाता इयं धारावाहिनी भारतीय सजीवचित्रप्रदर्शनेषु प्रथमस्थानं प्राप्नोत् । [२]
अस्याः धारावाहिन्याः आधारेण निर्मितं चलच्चित्रं छोट भीम्, दम्यानस्य शापश्च (छोटा भीम् अण्ड् दि कर्स् आफ् दम्यान्) २०१२ तमस्य वर्षस्य मेमासस्य १८ दिनाङ्के लोकार्पितं जातम् । इदं अस्याः धारावाहिन्याः यशः द्योतयति । द्वितीयं चलच्चित्रं छोटा भीम् अण्ड् दि थ्रोन् आफ् बाली २०१३ तमस्य वर्षस्य ग्रीष्मकाले लोकार्पितं जातम् ।
कथावस्तु
[सम्पादयतु]अत्यन्तं बलशाली भीमः ग्राम्यभारते काल्पनिके धोलकपुरे वसति । अस्याः धारावाहिन्याः कथावस्तु नववर्षीयस्य बलशालिनः दृढस्य बुद्धिमतः भीमस्य विषये विद्यते । [३] भीमस्य शत्रुः अस्ति कालिय पहेल्वान्, असूयापरः दशवर्षीयः बालः यः भीमस्य प्रसिद्धिं द्विषति । कालियः धोलु-भोलु-नामकाभ्यां स्वीयसहचराभ्यां सह सर्वदा भीमं दमयितुं प्रयतते किन्तु कदापि यशस्वी न भवति । धोलकपुरस्य सर्वेऽपि बालाः भीमस्य अभिमानिनः यतः सः सर्वेषां समस्याः परिहरति । अपि च दोलकपुरस्य अन्तः बहिश्च विद्यमानान् किर्मद-कीचक-मङ्गलसिंहादयः बहवः शत्रवः तेन पराजिताः । भीमः धोलकपुरस्य राज्ञः इन्द्रवर्मणः विश्वासपात्रतां गतः, अत्रे तेन राजकुमारी इन्दुमतिः परिणीयेत इति श्रूयते । धारावाहिन्याः कथाः भीमं नायकत्वेन धोलकपुरस्य उत्तराधिकारित्वेन च प्रतिबिम्बयन्ति । महान् लड्डुकप्रियः भीमः सर्वदा लड्डुकान् खादन् गुरुत्वाकर्षणविरुद्धं साहसादिकं प्रदर्शयन् धोलकापुरं तद्वारा जगदिदं रक्षति ।
पात्रधारिणः
[सम्पादयतु]- छोटा भीमः – भीमः नववर्षीयः साहसप्रियः विनोदशीलः बालः यः असामान्येन बलेन अनुगृहीतः अस्ति (अस्य पात्रस्य कल्पना महाभारतस्य भीमपात्रात् उद्धृता अस्ति) । सर्वदा विविधैः कष्टैः पीड्यमानस्य धोलकपुरस्य कृते भीमस्य असीमं बलं वरायते । अयं बालः अत्यन्तं दयालुः, दुष्टैः पीडितानाम् असहायकानां रक्षणाय स्वीयं बलम् उपयुङ्क्ते । मुग्धानां निर्धनानां प्राणिनाञ्च रक्षकः इव आचरति । सः जगद्रक्षकः भवितुम् इच्छति । भीमः आहारप्रियः, तत्रापि लड्डुकानि तस्मै नितरां रोचन्ते । लड्डुकानां खादनेन सः असाधारणीं शक्तिम् उत्साहं च प्राप्नोति । एतानि लड्डुकानि चुट्की आनीय यच्छति बहुधा । भीमस्य त्रीणि आत्मीयमित्राणि – चुट्की, जग्गु (कश्चन वानरः), राजु च ।
- प्यारी चुट्की – चुट्की सप्तवर्षीया बालिका । इयं भीमस्य आत्मीया सखी, तदीयेषु साहसेषु साहाय्यम् आचरति । गृहसम्बद्धानि कार्याणि सर्वाणि समीचीनतया निर्वहन्ती सा अरण्ये सर्वेषां जीविनां प्रिया विद्यते, दुष्करेषु सन्दर्भेषु सा कठिना अपि भवति । ‘ब्रम्भट्टस्य शापः – द्वितीयः भागः’ इत्येतस्मिन् प्रसङ्गे सा स्वर्णाकांक्षिणी इव दर्शितम् । भीमस्य विषये तस्याः हृदयं तुदति स्म इत्यतः अन्याभिः बालिकाभिः सह भीमस्य सम्भाषणं कोपाय भवति तस्याः इति केषुचित् प्रसङ्गेषु दृश्यते । भीमस्य साहसकार्येषु सा नूतनैः उपायैः तं सहकरोति इत्येतत् ’हर्क्युल्स्’ ’नौकायां पैरेट्स्’ इत्यादिषु प्रसङ्गेषु ज्ञायते ।
- राजु – राजुः चतुर्वर्षीयः कश्चन चतुरः उत्साही बालः यस्य आदर्शजनः भीमः । पितुः प्राप्तः तदीयः लघुकायः तस्य उत्साहं निगूहति स्म । सोपि पिता इव सेनापतिः भवितुम् इच्छति स्म (’चुट्क्याः अभिलाशः’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे ज्ञायते) । धनुर्विद्याप्रवीणः अयं ’अर्जुनप्रशस्तिं’ प्राप्नोत् । सः ’बलशाली राजु’ इत्यस्य चलच्चित्रस्य प्रमुखपात्रधारी विद्यते ।
- जग्गु बन्दर – जग्गुः कश्चन सम्भाषणसमर्थः वानरः । जग्गुः तद्गणीयैः सह रामस्य साहसकार्याणी प्रदर्शयन्ति यस्मिन् सः भवति रावणः । तदीयैः उपायैः अपूर्वया हास्यप्रज्ञया च जग्गुः विशेषरीत्या समस्याः परिहरति । स्वीयगणेन अरण्यसञ्चरणे वा भवतु जनानां सहाय्याचरणे वा भवतु जग्गुः भीमश्च सर्वदा आनन्देन भवतः । वृक्षेभ्यः उत्प्लवनादीनि उपयुक्तानि तन्त्राणि भीमः जग्गुतः अभ्यसितवान् । बुभुक्षा यदा आधिक्येन बाधते तदा लड्डुकानाम् अपहरणे जग्गुः एव सर्वदा भीमस्य साहाय्यम् आचरति । धोलु-भोलु-कालियानां विनोदपीडनं तस्मै अतीव रोचते । अयम् अरण्यस्य सर्वेषां प्राणिनां रक्षकः भवितुम् इच्छति (’चुट्क्याः अभिलाशः’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे दृश्यते) ।
- कालिया – कालिया पैल्वान् दशवर्षीयः बालः । लोभी सः वञ्चनामार्गेण वा धनिकः भवितुम् इच्छति स्म । तस्य उभौ मूढौ अनुयायिनौ आस्तां ढोलु-भोलु च । एतौ कदाचित् तस्य साहाय्यं कुरुतः स्तः कदाचित् तं सर्वथा निराकुरुतः स्तः । बहुधा सः आत्मानं ख्यपयति स्म यत् सः एव अत्यन्तं बलशाली उत्साही च इति किन्तु समस्यायाम् आपतितायां सत्यां सः पलायते स्म । भीमस्य पराजयम् इच्छता तेन बहुधा तदीयानां योजनानां पूर्वज्ञानं प्राप्यते स्म । कदाचित् सः भीमस्य साहाय्यमपि आचरति स्म यथा धोलकापुरस्य रक्षणावसरे ।
- ढोलु भोलु च – ढोलु भोलु सदृशयमलौ, कालिया पैल्वानस्य अनुयायिनौ च । यद्यपि तौ न बलशालिनौ किन्तु तौ कालियस्य बलच्छायायां निवसन्तौ अन्यैः बालैः सह रूक्षतया व्यवहरतः स्म । कदाचित् तौ भीमस्य चुट्क्याः प्रभावेण कालियाविषये निष्ठां न दर्शयतः स्म । तौ यदा कालियासम्बद्धं रहस्यं अन्यत्र स्फोटयः तदा कालियेन निष्करुणं प्रहारं प्राप्नुतः स्म ।
- कीचक – कीचकः पेहेल्वानपुरस्य मल्लः । धारावाहिन्यां सः अनन्तरकाले प्रविशति । भीमः स्वस्य अपेक्षया अधिकः प्रसिद्धः इत्यतः सः भीमाय असूयति । किन्तु भीमेन सह जातासु वृषभस्पर्धा-क्रिकेट्-हाकि-पादकन्दुकादीषु सर्वासु अपि स्पर्धानु सः भवति पराजितः । चिप्रु, मन्न, मोटु बिर्जु इत्यादयः तदीयानि मित्राणि ये तस्य साहाय्यम् आचरन्ति तेन सह दण्डनमपि प्राप्नुवन्ति । ’गर्ल्स् वर्सस् गर्ल्स्’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे सः मार्गदर्शकस्य साहायकस्य पात्रम् ऊढवान् किन्तु अग्रे पलायितः । ’भीमः अपरितश्च’ इत्यस्मिन् चलच्चित्रे सः भीमस्य साहाय्यं करोति ।
- छोटा मन्नु – अयमपि पेहेल्वानपुरस्य अभिजनः । अयं कश्चन बलशाली लघुः बालः यः प्रथमवारं ’बाक्सिंग् स्पर्धा’ इत्येतस्मिन् प्रसङ्गे दृष्टः । अयं बलवान् बुद्धिमान् च । तस्य परमशत्रुः राजुः यं सर्वदा अयं पराजयते स्म । अयं कीचकस्य साहाय्यकः अपि आसीत् ।
- राजकुमारी इन्दुमति – इन्दुमतिः ढोलकपुरस्य राजकुमारी । सा उत्तमा दयापरा च । ’गर्ल्स् वर्सस् गर्ल्स्’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे चुट्क्या सह सा प्रशस्तिं प्राप्नोति ।
- राजा इन्द्रवर्मा – ढोलकपुरस्य राजा इन्द्रवर्मा । एषः इन्दुमत्याः पिता । यद्यपि सः स्वयं पराक्रमी तथापि राज्यस्य आपत्काले सः भीमस्य पराक्रमम् अवलम्बते । सर्वेषु सन्दर्भेषु सः विवेकेन व्यवहरति । हाकीक्रीडालुः सः हाकिस्पर्धायां भीमस्य विजये प्रमुखं पात्रं वहति । अस्य शत्रुः राजा चन्द्रवर्मा । ’छोटा भीम – किर्मदोदयः’ इत्यस्मिन् चलच्चित्रे ज्ञायते यत् सः अस्ति ३५ वर्षदेशीयः ।
- ढाकु मङ्गलसिंह – मङ्गलसिंहः कश्चन लुण्ठाकः यः ढोलकापुरस्य जनान् भाययति स्म । अस्वस्थायाः इन्दुमत्याः कृते औषधसस्यानाम् आनयनावसरे भीमेन अयं हठात् गृहीतः जातः । किन्तु अचिरात् स्वीयानुयायिनां साहाय्येन पलायितः सः राजकुमारम् अपहृतवान् । परन्तु पुनः भीमेन गृहीतः । ’पूर्वशत्रवः’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे सः प्रत्यागत्य धनकोशम् अपहृतवान् किन्तु पुनः सः भीमेन गृहीतः । ’लोभ’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे सः चोरपात्रम् ऊढवान् अस्ति ।
- धूनि बाबा – धूनी बाबा गुहायां जीवन् कश्चन साधुः । आदिमेषु प्रसङ्गेषु अयं ’बाबा बोल् बच्चन’ नामकः भस्मभूषितः सूचीनाम् उपरि ध्यायमानः जनः आसीत् । अग्रे तस्य भस्मलेपनं न दृश्यते, सः दण्डसाहाय्येन चलति स्म । सर्वज्ञः सः भीमाय तन्मित्रेभ्यश्च मार्गदर्शनं परिहारान् च यच्छति स्म । ’सूपर्-हीरोस्’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे सः भीमाय तन्मित्रेभ्यश्च दिनात्मकं मान्त्रिकशक्तिं प्रदत्तवान् आसीत् । ’ब्रह्मभट्टस्य शापः’, छोटा भीम कृष्णश्च’, ’ढाकु मङ्गलसिंह’, ’राजा चन्द्रवर्मा’ इत्यादिषु सर्वेषु अपि प्रसङ्गेषु अयं भीमस्य साहाय्यम् आचरितवान् ।
- टुन्-टुन् मौशी – टुन्-टुन् चुट्क्याः माता । सा लड्डु-आपणस्य स्वामिनी । भीमः तस्याः आपणतः लड्डुकानि अपहरति इत्यतः सा सर्वदा कुपिता भवति । कालियस्य विषये अपि सा कुपिता, तं वेल्लन्या ताडयति स्म ।
- प्रोफेसर शास्त्री धूमकेतू – ज्ञानपुरे निवसन् कश्चन संशोधकः । सर्वदा सः संशोधनसम्बद्धाभिः समस्याभिः बाधितः भवति यथा तदीयानि संशोधनानि अपहृतानि भवन्ति अथवा निष्क्रियानि भवन्ति । समययन्त्रं, उष्णवायुवाताटः, अतिवेगीद्विचक्रिया इत्यादयः तदीयाः केचन आविष्काराः । राजु तदीयानाम् आविष्काराणां दुरुपयोगं करोति । प्रोफेसर् आवि इत्यस्य स्थानं प्रोफेसर् धूमकेतुः समलङ्करोत् ।
- बेहेन शिवानी – शिवानी भीमस्य धात्रेया । पेहेल्वानपुरे सा ’शिवान्याः डाबा’ इति नामकम् उपाहारमन्दिरं चालयति स्म । तस्याः पिता कारागृहे आसीत् यस्य मोचनाय ५०० नाणकानि तया अपेक्षितानि आसन् । किन्तु पैल्वान् डब्बु तदीयां डाबां स्वायत्तीकर्तुं प्रयतते । भीमः तस्याः सहाय्याय आगच्छति, तदीयं पितरं कारागृहात् विमोचयति च । ’ट्वेण्टि ट्वेण्टि क्रिकेट्’ इत्यस्मिन् प्रसङ्गे ’छोटा भीम – भीमः अपरिचितश्च’ इत्यस्मिन् चलच्चित्रे च सा भीमस्य गणस्य साहायिका आसीत् ।
- आवि चाचा – एषोऽपि कश्चन संशोधकः । केषुचित् प्रसङ्गेषु अयं दृश्यते । अग्रे अस्य स्थाने प्रा.धूम् के टू आगतः ।
टिप्पणी
[सम्पादयतु]- ↑ "Chhota Bheem comes of age". DNA India. August 28, 2011. आह्रियत May 20, 2012.
- ↑ "'I don't think IPL is as popular as Chhota Bheem". Rediff.com. May 17, 2012. आह्रियत May 20, 2012.
- ↑ "10 Life Lessons to Learn from Chhota Bheem". Success Stories. November 30, 2013.