भूमिरापोऽनलो वायुः...
श्लोकः
[सम्पादयतु]
- भूमिरापोऽनलो वायुः खं मनो बुद्धिरेव च ।
- अहङ्कार इतीयं मे भिन्ना प्रकृतिरष्टधा ॥ ४ ॥
अयं भगवद्गीतायाः सप्तमोध्यायस्य ज्ञानविज्ञानयोगस्य चतुर्थः(४) श्लोकः ।
पदच्छेदः
[सम्पादयतु]भूमिः आपः अनलः वायुः खं मनो बुद्धिः एव च अहङ्कारः इति इयं मे भिन्ना प्रकृतिः अष्टधा ॥ ४ ॥
अन्वयः
[सम्पादयतु]भूमिः आपः अनलः वायुः खं मनः बुद्धिः अहङ्कारः च एव इति इयं मे प्रकृतिः अष्टधा भिन्ना ।
शब्दार्थः
[सम्पादयतु]- भूमिः = पृथिवी
- आपः = जलम्
- अनलः = अग्निः
- वायुः = मरुत्
- खम् = आकाशः
- मनः = चित्तम्
- बुद्धिः एव च = मतिः च
- अहङ्कारः इति = अहङ्कारः इति
- इयम् = एषा
- मे = मम
- प्रकृतिः = शक्तिः
- अष्टधा = अष्टभिः प्रकारैः
- भिन्ना = भेदं गता (वर्तते) ।
अर्थः
[सम्पादयतु]पृथिवी जलम् अग्निः वायुः आकाशः मनः बुद्धिः अहङ्कारः च इति मम प्रकृतिः अष्टभिः प्रकारैः भिन्ना अस्ति ।