दानपालः
दानपालः शिहू [१] चीनदेशे सोङ्गवंशकाले भारतीयः बौद्धभिक्षुः च संस्कृतबौद्धसूत्राणाम् अनुवादकः च आसीत् ।
जीवनम्
[सम्पादयतु].jpg)
उद्याननगरस्य मूलनिवासी स ९८० तमे वर्षे सोङ्गवंशराजधानी बियाञ्जिङ्ग् (अधुना कैफेङ्ग् इति उच्यते) इत्यत्र भ्रात्रा देवशान्तिकेन सह आगमनात् पूर्वं उद्यानस्य वैजयन्तसङ्घरामे वज्रयानभिक्षुः आसीत्। [२] :149 [३] सम्राट् तैजोङ्गः सोङ्गः अधिकभारतीयबौद्धसूत्राणाम् अनुवादम् इच्छति स्म । तथापि दानपालस्य च देवशान्तिकस्य च धर्मदेवस्य चापि अनुवादसामर्थ्यस्य विषये स संशयपूर्ण आसीत् । ततः स तान् साम्राज्यप्रासादम् आमन्त्र्य स्वस्य प्रासादे स्थापितैः संस्कृतसूत्रैः तेषां अनुवादक्षमतां परीक्षितवान् । [३] यतः ते सर्वे चीनभाषायां संस्कृते च द्विभाषिण आसन्, [३] [२] :148-9 ते त्रयः सम्राजः तैजोङ्गस्य सोङ्गस्य अनुवाददक्षतायाः सन्देहं तृप्तवन्तः। ततः स ९८२ तमे वर्षे तैपिङ्गजिङ्ग्ग्वोमठस्य पश्चिमदिशि सूत्रानुवादस्य संस्थानं नाम्ना नूतनं अनुवादकेन्द्रं निर्मितवान् । सम्राट् सदलाय दानपालाय मानदं धूम्रवर्णीयं वस्त्रं दत्तवान् । [२] :170-71 १.:170-71सम्राट् दानपालाय 'व्यक्तशिक्षायाः महागुरुः' इति मानदम् उपाधिम् अपि दत्तवान् । [२] :143 १.:143 नवस्थापितसंस्थायाः प्रमुखानुवादकेषु अन्यतम इति दानपालः नियुक्तः । एवं स स्वसमूहेन सह १७० वर्षाणां विरामस्य अनन्तरं चीनदेशे संस्कृतबौद्धग्रन्थानाम् अनुवादं पुनः आरब्धवान् । [२] :140 १.:140 संस्थायाः अन्यौ मुख्यानुवादकौ देवशान्तिकश्च धर्मदेवश्च क्रमशः १००० ख्रिष्टाब्दे च १००१ ख्रिष्टाब्दे दिवङ्गतौ। संस्थायां संस्कृतभाषायां प्रशिक्षितस्य चीनदेशस्य भिक्षोः वेयी जिंग् (惟淨) इत्यस्य साहाय्येन एव स संस्थायाम् अवशिष्टः एकमात्रः मुख्यः भारतीयः अनुवादकः अभवत्। १००६ तमे वर्षे अन्यो भारतीयः अनुवादको धर्मपालः तस्य कार्ये सहायार्थम् आगतः । [३] [२] :150 १.:150 समग्रतया स शताधिकानि सूत्राणि शास्त्राणि स्तोत्राणि च अनुवादितवान् येभ्यो वज्रयानबौद्धधर्मस्य चीनावबोधने तस्य लोकप्रियतायां च महत् योगदानम् अभवत् [४]
आख्येयम्
[सम्पादयतु]
महत्त्वपूर्णः वज्रयानमूलग्रन्थः सर्वतथागततत्त्वसङ्ग्रहतन्त्रः मूलतः अमोघवज्रेण ८ शताब्द्यां चीनभाषायाम् अनुवादितः परन्तु तद् अपूर्णः अनुवाद आसीत्। दानपालः अनुवादकदलस्य सदस्य आसीत् यः दलः सम्पूर्णस्य सर्वतथागततत्त्वसङ्ग्रहतन्त्रस्य पुनः अनुवादं कृतवान् । दानपालस्य योगदाने अष्टादशखण्डेषु प्रथमश्च षोडशश्च सप्तदशश्च अष्टादशश्च आसन्। अन्येषु वज्रायनसूत्रेषु स मायोपमसमाधिसूत्रस्य अपि अनुवादं कृतवान् । दानपालः अनेकान् अवज्रायणग्रन्थान् यथा नागार्जुनस्य युक्तिषष्टिकां च महायानविंशकं च दिङ्नागस्य प्रज्ञापारमितापिण्डार्थम् इत्यादीन् अपि च अष्टसाहस्रिकाप्रज्ञापारमितायाः काञ्चन संस्करणं च संयुत्तनिकायस्य संस्कृतसंस्करणं चन्द्रोपमसूत्रनामधेयं च प्रज्ञापारमिताहृदयं चापि भाषान्तरीकृतवान्। 16.3. [३] [५] [६]
सन्दर्भाः
[सम्पादयतु]- ↑ Muller, A. (ed.). "Digital Dictionary of Buddhism (entry for '施護'}". आह्रियत December 2, 2018. "sources Bukkyō jiten (Ui) 620, (Soothill's) Dictionary of Chinese Buddhist Terms 303, Fo Guang Dictionary 3832"
- ↑ २.० २.१ २.२ २.३ २.४ २.५ Sen 2016
- ↑ ३.० ३.१ ३.२ ३.३ ३.४ Lu 2010, p.69
- ↑ Toganō 1983.
- ↑ Foguangshan dacidian 1989.
- ↑ Lancaster & Park 1979.
बाह्यसन्धयः
[सम्पादयतु]- म्यूलर् ए चार्ल्स, सम्पा. बौद्धधर्मस्य अङ्कीयकोशः . 12/2/2018 संस्करणम्।
फलकम्:Buddhism topicsफलकम्:Indian Philosophyफलकम्:Notable foreigners who visited China