चामुण्डेश्वरीमन्दिरम्, मैसूरु

 

चामुण्डेश्वरीमन्दिरं चामुण्डीपर्वतस्य शिखरभागे स्थितं हिन्दूमन्दिरम् अस्ति । भारतस्य कर्नाटकराज्यस्य प्रासादनगरात् मैसूरुतः १३ कि.मी दूरे अस्ति | मैसूरस्य महाराजैः शताब्दशः पूजितस्य देवतायाः चामुण्डेश्वरी अथवा शक्तेः उग्ररूपस्य नामधेयेन अस्य मन्दिरस्य नामकरणं कृतमस्ति ।

चामुण्डेश्वरीदेवीं कर्नाटकजनाः ग्रामदेवी इति नाम्ना आह्वयन्ति, नाम राज्यस्य देवी इत्यर्थः । समुद्रतलात् प्रायः ३३०० पादपरिमितमस्ति ।

अस्मिन् पर्वतशिखरे तस्य शासनकाले दुर्गा देवी राक्षसराज्ञः महिषासुरस्य वधं कृतवती इति विश्वासः अस्ति । एतत् स्थानं पश्चात् महिशूरु ( महिषस्य स्थानम्) इति जातम् । आङ्ग्लाः तत् मैसोर् इति परिवर्त्य पश्चात् कन्नडभाषायां मैसूरु इति कृतवन्तः |

क्रौण्चपीठः

चामुण्डेश्वरीमन्दिरं शक्तिपीठम् इति मन्यते । तथा १८ शक्तिपीठेषु अन्यतमम् अस्ति । पुराणकाले क्रौञ्चपुरि इति नाम्ना इदं क्षेत्रम् प्रसिद्धम् आसीत् इति कारणतः क्रौञ्चपीठः इति नाम्ना प्रसिद्धम् अस्ति । सतीदेव्याः केशाः अत्र पतिताः इति उच्यते।

वर्णनम्‌

मूलमन्दिरस्य निर्माणं होयसलवंशस्य शासकैः १२ तम शताब्द्दौ कृतम् इति मन्यते, परन्तु प्रायः १७ शतके विजयनगरसाम्राज्यस्य शासकैः गोपुरस्य निर्माणं कृतम् इति मन्यते । १६५९ तमे वर्षे ३००० पादपरिमितस्य पर्वतस्य शिखरपर्यन्तं सहस्रं सोपानं निर्मितम् । अस्मिन् मन्दिरे नन्दी ( शिवस्य वृषभपर्वतः ) इत्यस्य अनेकाः प्रतिमाः सन्ति । पर्वतस्य ७०० तम सोपानस्थाने लघुशिवमन्दिरस्य पुरतः विशालः ग्रेनाइट्- नन्दीविग्रहः अस्ति । अस्याः नन्दी १५ पादात् अधिकं ऊर्ध्वं २४ पाददीर्घं च अस्ति, तस्य कण्ठे भव्यघण्टाः सन्ति ।

• 
  लक्ष्मीनारायणस्वामी मंदिरम्
• 
  रात्रौ
• 
  चामुण्डेश्वरी मन्दिरस्य प्रवेशगोपुरः

इदं मन्दिरम् आषाढशुक्रवासरे, नवरात्रिः, अम्मनवरवर्धन्ति इत्यादीनाम् उत्सवानां कृते प्रसिद्धम् अस्ति । आषाढमासे शुक्रवासरं विशेषतया शुभवासरम् इति मन्यते | अस्मिन् अवसरे लक्षशः भक्ताः देवीदर्शनार्थम् आगच्छन्ति । अस्मिन् मासे आचर्यमानः अन्यः उत्सवः चामुण्डीजयन्ती । मैसूर-महाराजेन देव्याः उत्सवमूर्तिः यस्मिन् दिने स्थापिता तस्मिन् दिने एव चामुण्डी-जयन्ती आचर्यते । अस्मिन् अवसरे देव्याः मूर्तिः सुवर्णपलाङ्केन मन्दिरं परितः वहति ।

अत्र प्रमुखतया नवरात्रिः इति उत्सवः आचर्यते । मैसूरुदसरा कर्नाटकराज्ये नादपर्वरूपेण आचर्यते, नवरात्रिकाले नवदुर्गानाम्ना प्रसिद्धाः नवदेवीनां,नवविभिन्नांशानां चित्रणार्थं नवविग्रहाणां अलंकारः भवति। कालरात्रिदेव्यै समर्पिते नवरात्रेः ७ तमे दिनाङ्के मैसूरुमण्डलकोषात् महाराजेन दत्तानि बहुमूल्यानि रत्नानि प्रतिमायाः अलङ्कारार्थं मन्दिरम् आनयन्ति ।

अन्यदेकं मन्दिरम् उत्तनहल्लि इति ग्रामस्य पर्वते स्थितं ज्वालामुखी श्रीत्रिपुरसुन्दरी-मन्दिरम् अस्ति । इयं देवीः चामुण्डेश्वर्याः भगिनी इति मन्यते। तथा रक्तबीजासुरस्य वधार्थं चमुण्डेश्वर्यै युद्धक्षेत्रे साहाय्यं कृतवती इति विश्वासः अस्ति ।