क्षेमीश्वरः
| क्षेमीश्वरः | |
|---|---|
| जननम् | मध्यकालः |
| वृत्तिः | लेखकः |
| राष्ट्रीयता | भारतीयः |
| प्रकारः | नाट्यकारः |
| विषयाः | पौराणिक-ऐतिहासिकनाटकानि |
| प्रमुखकृतयः | चण्डकौशिकम्, नैषधानन्दम् |
|
विषयैः प्रभावितः
भारतीयपुराणशास्त्रम्, भारतस्य इतिहासः
| |
क्षेमीश्वरो दशमशताब्द्याः पूर्वभागे आर्यावर्ताधीश्वरं महीपालदेवमाश्रित्य काव्य-सरस्वतीं निषेवते स्म। एषः चण्डकौशिक-नाटकस्य प्रणेता अस्ति। अनेन नैषधानन्दं नाम सप्ताङ्कमन्यदपि नाटकं नलदमयन्तीकथानकमनुसृत्य विरचितम् । नाद्ययावत् नैषधानन्दं प्रकाशितम्।
चण्डकौशिकम्[सम्पादयतु]
चण्डकौशिके हरिश्चन्द्र-विश्वामित्रयोः कथानकं मार्कण्डेयपुराणाद् देवीभागवताच्चादाय दृश्यतामानीतं सर्वथा व्याख्याति विश्वामित्रस्य चण्डताम् । नाटकमिदं बहुकालसम्मतं राजकुमारकार्तिकेयेन प्रथमप्रयोगार्थमुद्दिष्टम् । श्रीधरदासेन सदुक्तिकर्णामृते विश्वनाथेन च साहित्यदर्पणेऽस्य पद्यानि संगृहीतानि । भारतेऽस्य कथानकं स्मृत्वा लोको हरिश्चन्द्रस्य सत्योत्कर्षं प्रशंसति।
नैषधानन्दम्[सम्पादयतु]
क्षेमीश्वरस्य नैषधानन्दे नलस्य पौराणिककथा विलसति । कीथ-महोदयेनास्य नाटकस्य पद्यद्वयं स्वकीये संस्कृतनाट्येतिहासे उद्धृतम्।