सर्षपतैलम्
(Mustard oil इत्यस्मात् पुनर्निर्दिष्टम्)
सर्षपबीजैः निर्मितं तैलम् एव सर्षपतैलम् । अयं सर्षपः आङ्ग्लभाषायां Brassica अथवा Mustard इति उच्यते । तस्य तैलं च Brassica oil अथवा Mustard oil इति उच्यते । एतत् सर्षपतैलम् औषधीयगुणयुक्तम् अपि । एतत् तैलम् आहरत्वेन यथा उपयुज्यते तथैव औषधत्वेन अपि उपयुज्यते । सौन्दर्यवर्धकत्वेन अपि उपयुज्यते ।
अस्य सर्षपतैलस्य प्रयोजनानि=
[सम्पादयतु]- १. सर्षपतैलेन प्रतिदिनं मर्दनं क्रियते चेत् दुर्बलम् अस्थि अपि सबलं भवति ।
- २. सर्षपतैलेन मर्दनं क्रियते चेत् रक्तसञ्चारः सम्यक् भवति ।
- ३. सर्षपतैलं चर्मणः उत्तमं “टोनर्” अपि ।
- ४. चषकमितं सर्षपतैलं चमसचतुष्टयमितं अलक्तपत्राणि च योजयित्वा सम्यक् क्वथनीयम् । अनन्तरं तत् तैलं यदा शीतलं भवति तदा तत् शोधयित्वा कूप्यां संस्थापनीयम् । प्रतिदिनं तस्य तैलस्य लेपनेन शिरसि केशाः वर्धन्ते । खल्वाटानाम् उत्तमं तैलम् एतत् ।
- ५. केशविगलनस्य एकं कारणम् अस्ति तैलस्य अलेपनम् । सप्ताहे त्रिवारं शिरसि तैलं लेपनीयम् इति वदति आयुर्वेदशास्त्रम् । शिरसि लेपनार्थं सर्षपतैलम् अपि उपयुज्यते ।
- ६. सर्षपतैलम् आहारपदार्थानां निर्माणे अपि उपयुज्यते ।