सुन्दरसी
सुन्दरसी मध्यप्रदेशस्य शाजापुरमण्डलस्य [१] महाकालेश्वरज्योतिर्लिंगमन्दिरस्य कृते प्रसिद्धं नगरम् अस्ति यत् उज्जैननगरस्य मन्दिरस्य प्रतिबिम्बं भवति इदं नगरं कालिसिन्धनद्याः तटे स्थितम् अस्ति ।
जनसांख्यिकीय
[सम्पादयतु][२] २०११ भारतस्य जनगणनानुसारं[४] सुन्दरसी-नगरस्य जनसंख्या ११,११२ आसीत् । अत्र पुरुषाः ५२%, महिलाः ४८% च सन्ति । सुन्दरसी इत्यस्य साक्षरता ५८.४% भवति, यत् राष्ट्रियसरासरी ५९.५% इत्यस्मात् न्यूनम् अस्ति : पुरुषसाक्षरता ७५%, महिलासाक्षरता २४.३% च अस्ति । सुन्दरसीनगरे १५% जनाः ६ वर्षाणाम् अधः सन्ति ।
इतिहास
[सम्पादयतु]परमार राजवंश (परमार युग) १.
[सम्पादयतु]मध्यप्रदेशस्य मालवाक्षेत्रे स्थितस्य सुन्दरसीनगरस्य दीर्घः इतिहासः अस्ति यदा राजा सुदर्शनः १०३२ ईपू तमे वर्षे अस्य नगरस्य स्थापनां कृतवान् तदा आरब्धम् अस्य उल्लासकाले महानगरत्वेन प्रफुल्लितम् उल्लेखनीयं यत्, [३] उज्जैनराजस्य विक्रमादित्यस्य भगिनी सुन्दरबाई इत्यस्याः विवाहः सुन्दरसीनगरे अभवत्, [४] येन राजा विक्रमादित्यः तस्याः सम्मानार्थं [५] महाकालेश्वरज्योतिर्लिंगमन्दिरस्य अन्ये च अनेके मन्दिरस्य निर्माणं कर्तुं प्रेरितवान्
ऐतिहासिकपरिचयः तदा अभवत् यदा अकबरस्य नवरत्नानाम् एकः अबुल फजलः स्वस्य पुस्तके "ऐन्-ए-अकबरी" इत्यस्मिन् सुन्दरसीविषये लिखितवान् । एषा स्वीकृतिः मुगलसाम्राज्यकाले अस्य नगरस्य महत्त्वं प्रकाशयति ।
ब्रिटिश राज (ब्रिटिश युग) ९.
[सम्पादयतु]सुन्दरसीः अधिकआधुनिकपरिवेशे स्वातन्त्र्य-आन्दोलने योगदानं दत्तवान् । तात्या टोपे, प्रसिद्धः स्वातन्त्र्ययोद्धा, मालवानगरे ब्रिटिशराजस्य, ईस्ट् इण्डिया कम्पनीयाः च विरुद्धं विद्रोहस्य आयोजनार्थं सुन्दरसीनगरम् आगतः ।
भूगोल
[सम्पादयतु]सुन्दरसी मालवा पठारस्य २३.२६° उत्तर ७६.४४° पूर्वे स्थितम् अस्ति । अस्य समासे ऊर्ध्वता ४५० मीटर् अस्ति । देवी अहिल्ल्याबाई होल्कर-विमानस्थानकात् ८८ कि.मी दूरे अयं नगरः अतीव उत्तममार्गेण गन्तव्यः । नगरं कालिसिन्धनद्याः तटे स्थितम् अस्ति । SH-17 मार्गेण Shajapur & Shujalpur इत्येतयोः मध्ये स्थितं २४ कि.मी. शाजापुरतः, शुजलपुरतः ३० किलोमीटर्, इन्दौरतः ८२ किलोमीटर् दूरे। राजधानी नवदिल्लीतः ६०० कि.मी दूरे अयं नगरः अस्ति ।
एतत् नगरं कालिसिन्धनद्याः तटे स्थितम् अस्ति । सुन्दरसी-नगरस्य उत्तर-पश्चिमभागयोः परिभाषा-विशेषता कृष्णा मृत्तिका अस्ति, यदा तु दक्षिणक्षेत्रे (बाल्दी) पूर्वभागे (लालबजार) च विशालभागे वंध्य-शुष्क-स्थितयः दृश्यन्ते गढ़मुण्डला दक्षिणपश्चिमे महाकालेश्वरज्योतिर्लिंगतीर्थस्य समीपे स्थिता धारा अस्ति ।
पर्यटनस्थलानि
[सम्पादयतु]महाकालेश्वरज्योतिर्लिंगः- दक्षिणदिशि स्थितं सुन्दरं बृहत्तमं मन्दिरं भगवतः शिवस्य समर्पितं वर्तते।
हरसिद्धिमातामन्दिरम् : इदं मन्दिरं हरसिद्धिमातायै समर्पितं महाकालश्रमस्य महाकालेश्वरज्योतिर्लिंगमन्दिरस्य च समीपे स्थितम् अस्ति ।
गोरा भैरवमन्दिरम् : सुन्दरसीतः पश्चिमदिशि भैरुपुराग्रामे स्थितं भगवान् गोराभैरवस्य समर्पितेषु मुख्यमन्दिरेषु अन्यतमम् ।
गोपालमन्दिरः- इदं मन्दिरं श्रीकृष्णाय समर्पितं सुन्दरसी-बाजारक्षेत्रे स्थितम् अस्ति ।
क्षीप्रेश्वरमहादेवमन्दिरम् : इदं मन्दिरं भगवान् शिवस्य समर्पितं कालिसिन्धनद्याः तटे स्थितम् अस्ति ।
जागेश्वरमहादेवमन्दिरम् : इदं मन्दिरं भगवतः शिवपरायणम् अस्ति, सुन्दरसीनगरस्य मध्यपूर्वोत्तरखण्डे स्थितम् अस्ति ।
सन्दर्भाः
[सम्पादयतु]- ↑ "Mahakal Temple: मध्य प्रदेश के सुंदरसी में सम्राट विक्रमादित्य ने बनवाई थी महाकाल मंदिर की प्रतिकृति - Mahakal Temple A replica of the Mahakal temple was built by Emperor Vikramaditya in Sundarsi Madhya Pradesh". Nai Dunia (in Hindi). 12 October 2022. आह्रियत 12 October 2022.
- ↑ "Sundarsi Population 2023, Village in Gulana Tehsil". www.indiagrowing.com. Archived from the original on 15 December 2023. आह्रियत 31 October 2023.
- ↑ "अग्रिबाण एक्सक्लूसिव... राजा विक्रमादित्य ने एक महाकाल मंदिर का निर्माण सुंदरसी में भी कराया था". Agniban. 5 June 2023. आह्रियत 5 June 2023.
- ↑ "विक्रमादित्य ने बहन सुंदरा के लिए बनवाई थी महाकाल मंदिर की प्रतिकृति, नाम पड़ा सुंदरसी महाकाल". voiceofrights.in (in English). voiceofrights. आह्रियत 15 April 2023.
- ↑ भानुप्रिय, दीक्षा (15 April 2023). "Sundarsi Mahakal: मध्य प्रदेश के इस जिले में है बाबा महाकाल की सुंदर प्रतिकृति, 13वीं शताब्दी से जुड़ा है इतिहास - MP Breaking News". mpbreakingnews (in Hindi). आह्रियत 15 April 2023.