औरङ्गाबाद्, महाराष्ट्रम्

सम्भाजीनगरम् सम्भाजीनगर औरङ्गाबाद्
महानगरम्
छत्रपतीसम्भाजीमहाराजनगरम्
बीबी का मकबरा
Nickname(s):  द्वाराणां नगरम्, ऐतिहासिकनगरम्, महाराष्ट्रस्य हृदयम्
देशः	भारतम्
मण्डलम्	सम्भाजीनगरम् (औरङ्गाबाद्)
क्षेत्रम्	मराठवाडा
स्थापितःम्	१६१० ई॰
Government
• विभागीय आयुक्तः	सुनील केन्दरेकरः
• महापौरः	रिक्तम्
Area
• महानगरम्	१३९ km२
Elevation	५६८ m
Population  (२०११)
• महानगरम्	११,७५,११६
• Rank	भारतम्: ३२ तमा महाराष्ट्रम्: षष्ठी मराठवाडा: प्रथमा
• Density	८,५००/km२
• Metro	११,९३,१६७
• महानगरीयश्रेणी	४३ तमा
Demonym(s)	सम्भाजीनगरीय / औरङ्गाबादकर
भाषा
• आधिकारिक	मराठी
• अन्य	हिन्दी, उर्दू
Time zone	UTC+५:३० (भा॰मा॰स॰)
पत्रसूचकसङ्ख्या	431 XXX
दूरवाणीसङ्केतः	०२४०
Vehicle registration	MH 20

सम्भाजीनगरम् (मराठी: सम्भाजीनगर, आङ्ग्ल: Sambhajinagara; आधिकारिकरूपेण छत्रपतीसम्भाजीमहाराजनगरम्), पूर्वनाम औरङ्गाबाद्, पुरातननाम खडकी, इति एकं प्राचीननगरम् । खङ्गे इति अस्य नाम आसीत् मोगल बादशाहः औरङ्गजेबः ताजमहल् सदृशं भव्यं स्मारकम् अत्र निर्मितवान् । अनन्तर नगरस्य औरङ्गाबाद् इति नाम आगतम् अस्ति । औरङ्गाबादप्रदेशे अपि अजन्ता एल्लोरा प्रदेशेषु इव गुहाः सन्ति । बौद्धानाम् आराधनानन्दिराणि साधुसंन्यासिनां निवासस्थानानि च आसन् । औरङ्गाबादनगरे स्थितायां गुहायां सप्तमशतकीयः बौद्धविहारः अस्ति । ७६ स्तम्भानां विशालं प्राङ्गणम् अस्ति । पश्चिमदिशि कमलासने उपविष्टस्य गौतमबुद्धस्य विग्रहः अस्ति । समीपे सर्पसमूहः अस्ति । प्राङ्गणात् बहिः बुद्धस्य अनेकप्रतिमाः सन्ति । द्वितीयगुहायां बृहत् बुद्धविग्रहः अस्ति । तृतीयगुहायां स्तम्भेषु शिल्पानि सन्ति । एषा गुहा पूर्णालङ्कृता अस्ति । षष्ठगुहायां बृहत् बुद्धमूर्तिः आकर्षणीया अस्ति । सपृमगुहायाम् आकर्षकाणि शिल्पानि सन्ति । विशालं प्राङ्गणम् अत्र अस्ति । बोधिसत्वस्य पद्मपाणेः सरस्वत्याः च विग्रहाः अतीव मनोहराः सन्ति । आहत्य दश गुहाः निर्मिताः सन्ति ।

सम्बद्धाः लेखाः

• सम्भाजीनगरमण्डलम्
• महाराष्ट्रम्
• भारतस्य बहुजनसङ्ख्यायुक्तानां नगराणां सूचिः