सुरत
सूर्यपुरमहानगरम् સુરત Surat | |
|---|---|
|
'Diamond City of the world' | |
 सूर्यपुरमहानगरम् | |
| देशः | भारतम् |
| राज्यम् | गुजरातराज्यम् |
| मण्डलम् | सुरतमण्डलम् |
| महानगरविस्तारः | ३२६.५१५ चतुरस्रकि.मी. |
| जनसङ्ख्या(२०११) | ७,५७३,७३३ |
| Government | |
| • Type | महापौरपरिषद्-सर्वकारः(Mayor–council government) |
| • Body | सुरत म्युनिसिपल् कोर्पोरेशन् |
| • महापौरः | निरञ्जनः झञ्झमेरा |
| • म्युनिसिपल कमीशनर् | मनोजकुमार दास |
| Demonym(s) | सुरती |
| Time zone | UTC+५:३० (भारतीयमानसमयः(IST)) |
| पीनकोड |
३९५ ०XX, ३९४ XXX |
| Area code(s) | ०७९ |
| Vehicle registration | जीजे-०५,जीजे-२८ |
| साक्षरता | ८६.६५% |
| भाषाः | गुजराती, हिन्दी, आङ्ग्लं च |
| लिङ्गानुपातः | पु.-५०%, स्त्री.-४९% |
| Website | www.suratmunicipal.gov.in |
|
| |
सुरत ( (
शृणु) /ˈsʊrətəm/) (गुजराती: સુરત, आङ्ग्ल: Surat)महानगरं गुजरातराज्यस्य दक्षिणे तापीनद्याः तीरे स्थितं महानगरमस्ति । भारतस्य, गुजरातराज्यस्य च अन्यनगरेभ्यः आप्रवासस्य (immigration) आधिक्यात् एतन्महानगरं शीघ्रविकासं कुर्वदस्ति । सद्यः सुरतमहानगरस्य ७०% जनसङ्ख्या नगरेतरवासिनामस्ति । अतः अत्र गुजराती, हिन्दी, आङ्ग्लभाषानां विद्यालयाः सन्ति । अत्र मराठी-बङ्गाली-तमिळ-तेलुगु-उडिया-मलयालमभाषानामपि विद्यालयाः दरिदृश्यन्ते । सुरतमण्डलस्य मुख्यकेन्द्रमस्ति एतन्महानगरम् । भारतस्य स्वच्छतमनगरेषु सुरतमहानगरं सर्वोच्चस्थानेऽस्ति । 'सिल्क सिटी', वज्रनगरम् (The Diamond City), हरितनगरम् (Green City) इति प्रख्यातमेतन्महानगरम् । अस्य सूर्यपुरम् इति नामान्तरम् अस्ति । महानगरस्यास्य वर्तमानं यथा उज्ज्वलमस्ति, तथैव भूतकालोपि आसीत् । आङ्ग्लानां प्रप्रथमशासनम् एतन्महानगरे आरब्धम्, आभारते विस्तृतञ्च । ‘डच्’-‘पुर्तगाली’-जनानाम् एतत् मुख्यव्यापारस्थानमासीत् ।
इतिहासः
[सम्पादयतु]क्रिस्ताब्दस्य ३०० वर्षपूर्वमपि सुरतमहानगरस्येतिहासः अतीव तेजस्वी आसीत् । मूलतः एतन्महानगरं हिन्दुपरम्पराम् अनुसरतां नगरमासीत् । १५०० तः १५२० पर्यन्तम् अस्य नाम सूर्यपुरम् इति आसीत् । अत्र भृगु-सौवीरा-नामकराजानौ क्रमेण शासनं चक्रतुः । १२ शताब्दे 'पारसी'जनाः अत्र स्थायिरूपेण निवसितवन्तः । १७५९ तमे वर्षे मुघलशासकेभ्यः एतन्महानगरम् आङ्ग्लाः बलेन नीतवन्तः । सुरतमहानगरं तापीनद्याः तीरे, अरबीसागरतटे च विकसितम् अस्ति । अस्य समुद्रतटविस्तारः ६ कि.मी. लम्बमानः अस्ति । अतः प्रचीनकालात् एतन्महानगरं व्यापारस्य मुख्यस्थानम् अस्ति । १६, १७, १८ शताब्देषु अस्य समुद्रतटः भारतस्य प्रमुखं व्यापारकेन्द्रमासीत् । एतन्महानगरं पोत(Ship)निर्माणस्यापि मुख्यं केन्द्रमासीत् ।
समुद्रतटेतिहासः
[सम्पादयतु]१६ तमे शताब्दे निर्मितस्य अत्रत्यस्य राजदुर्गस्य प्राचीनस्मारकेषु गणना भवति । पुरा एषः दुर्गः सुरतमहानगरम् आक्रमणकारैः रक्षति स्म । कर्णावतीमहानगरस्य राजा ‘महमूद्-III’ (१५३८-१५५४) आदिष्टवान् आसीत् "यथा दुर्गः दुर्जेयः भवेत् तथास्य निर्माणं भवतु" इति । आदेशानुसारं ‘साफि-आघा’नामकः तुर्कीसैनिकः दुर्गनिर्माणस्य दायित्वं स्व्यकरोत् । दुर्गनिर्माणस्य कार्यं १७४६ तमे वर्षे समाप्तं जातम् । राजा यथा इष्टवान् आसीत्, तथैव दुर्गस्य निर्माणं जातम् आसीत् । अतः राजा तं ‘खुदावन्द् खान्’ इति नामकरणं कृतवान् । ततः ‘अक्बर्’-राजा सुरतस्य अधिपतिः जातः । यदा सः दिल्लीमहानगरं गतवान्, तदा स्वस्य विश्वस्तं ‘सिधि’ इत्येनम् उपराजत्वेन नियुक्तवान् । परन्तु १८५९ तमे वर्षे ‘सिधि’ इत्यस्मात् आङ्ग्लाः एनं दुर्गं बलात् नीतवन्तः ।
वीक्षणीयस्थानानि
[सम्पादयतु]प्राचीनकालात् सुरतमहानगरं बाह्यप्रदेशात् आगतानां निवासस्थानम् अस्ति । अतः भिन्नसंस्कृतीनां, भिन्नसम्प्रदायपथां मुख्यस्थानमपि एतन्महानगरम् अभूत् । अत्र यानि वीक्षणीयस्थलानि सन्ति, तानि भिन्नसंस्कृतीनां स्मारकाणि सन्ति । यथा – सुरतमहानगरस्य कोटः(Fort), 'पारसी अगियारी', चिन्तामणिजैनमन्दिरं, सरदार् वल्लभभाई पटेलस्मारकं, दाण्डीसमुद्रतटः, तीथलसमुद्रतटः, गोपीतडागः, ‘नवसईद् मस्जिद्’, वीरनर्मदसरस्वतीमन्दिरम् इति ।
सुरतमहानगरस्य कोटः
[सम्पादयतु]१५४० तमे वर्षे ‘सुल्तान् महमुद्-III’ सुरतमहानगरकोटस्य (સુરતનો કોટ) निर्माणं कारितवान् । सद्यः अत्र सर्वकारकार्यालयाः सन्ति । परन्तु प्रवासिनः दुर्गस्य सर्वोच्चाट्टं गत्वा तापीनद्याः, सुरतमहानगरस्य च हृदयाह्लादकं दृश्यं द्रष्टुं शक्नुवन्ति ।
'पारसी अगियारी'
[सम्पादयतु]एतत् 'पारसी'जनानां मुख्यं प्रार्थनास्थानमस्ति । अस्य समीपे अन्यान्यपि बहूनि लघुप्रार्थनास्थानानि सन्ति । अत्र 'पारसी'-इतरजनानां प्रवेशनिषेधोऽस्ति ।
चिन्तामणिजैनमन्दिरम्
[सम्पादयतु]१७ तमे शताब्दे ‘बादशाह् औरङ्गजेब्’ इत्यस्य शासनकाले चिन्तामणिजैनमन्दिरं निर्मितमासीत् । यवनाः मन्दिरधनलुण्ठकाः आसन्, अतः अस्य बाह्यरूपम् अत्यन्तं साधारणं दृश्यते । परन्तु अन्तः अद्भुतशिल्पकलायाः दर्शनं भवति । अन्तः काष्ठस्य ये स्तम्भाः सन्ति, ते प्राकृतिकरङ्गेन रञ्जिताः सन्ति ।
१९८९ तमे वर्षे सरदार् वल्लभभाई पटेलस्मारकस्य स्थापना कृता । अत्र सुरतमहानगरस्य इतिहासस्य वस्तूनि, अन्यानि पुरातनवस्तूनि च प्रदर्शन्यां स्थापितानि सन्ति । एतत् स्मारकं सर्वकारावकाशेषु, रविवासरे च पिहितं भवति । परन्तु अन्यदिनेषु ९-११:३०, २:४५-५:४५ समयपर्यन्तम् आगन्तुकानां कृते उद्घाटितं भवति । अत्र तारालयः (planetarium) अस्ति । अत्र अन्तरिक्षप्रदर्शनं भवति ।
अन्यान्यपि वीक्षणीयस्थलानि सन्ति एतस्मिन् महानगरे, यत्र प्रवासिनः अधिकसङ्ख्यायां गच्छन्ति । तेषु एकस्य चित्रं दत्तमस्ति अत्र ।
मार्गाः
[सम्पादयतु]विमानमार्गः
[सम्पादयतु]सुरतविमानस्थानकं मुख्यनगरात् १६ कि.मी. दूरे अस्ति । भारतस्य विविधेभ्यः नगरेभ्यः, गुजरातराज्यस्य अन्यनगरेभ्यः च सुरतमहानगराय वायुयानानि सन्ति ।
धूमशकटमार्गः
[सम्पादयतु]भारतस्य, गुजरातराज्यस्य च अन्यभागेभ्यः सुरतमहानगराय धूमशकटयानानि सन्ति । मुख्यतः अहमदाबाद्-मुम्बई-देहली-हैदराबाद्-पुणे-बेङ्गळूरु-तिरुपति-हावडा-जयपुरम्-हरिद्वार-भोपालादिनगरेभ्यः धूमशकटयानानि सन्ति ।
भूमार्गः
[सम्पादयतु]भारतस्य, गुजरातराज्यस्य च अन्यभागेभ्यः सुरतमहानगराय 'बस्'यानानि अपि सन्ति । मुख्यतः अहमदाबाद्-मुम्बई-देहली-जयपुरादिनगरेभ्यः 'बस्'यानानि सन्ति ।
सम्बद्धाः लेखाः
[सम्पादयतु]डुम्मस समुद्रतटः
बाह्यानुबन्धः
[सम्पादयतु] |
विकिमीडिया कॉमन्स् मध्ये सुरत सम्बन्धिताः सञ्चिकाः सन्ति। |
http://www.suratmunicipal.org/Contents/Default.aspx Archived २०१४-०२-०८ at the Wayback Machine