गुरु गोविन्द सिंह

विकिपीडिया, कश्चन स्वतन्त्रः विश्वकोशः

(गुरु गोविंद सिंह इत्यस्मात् पुनर्निर्दिष्टम्)

गुरुः गोविन्द सिंह ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ

जन्म	गोबिन्द राय (जन्मनाम) ५ जनवरी १६६६ पाटलीपुत्रम्, भारतम्
मृत्युः	७ अक्तूबर १७०८ (वयः ४१) नान्देड, नान्देडमण्डलम्
अन्यानि नामानि	दशमगुरुः, श्येनधारी, नीलाश्वचारी
वृत्तिः	गुरुः, कविः, दार्शनिक&Nbsp;
कृते प्रसिद्धः	खालसा पन्थानः प्रवर्तकः
पूर्वजाः	गुरु तेगबहादुर
वंशजाः	गुरु ग्रन्थ साहिब
भार्या(ः)	माता जीतो अका माता सुन्देर कौर, तथा माता साहिब कौर
अपत्यानि	साहिबजादा अजीत सिंह, साहिबजादा जुझार सिंह, साहिबजादा जोरावर सिंह, साहिबजादा फतेह सिंह
पितरौ	गुरु तेगबहादुर, माता गुजरी

सिखमतस्य गुरवः एवं भक्ताः
सिखमतम् विषयेऽस्मिन् एकस्याः श्रेण्याः भागः

सद्गुरुः नानक देव · सद्गुरुः अङ्गद देव
सद्गुरुः अमर दास · सद्गुरुः राम दास ·
सद्गुरुः अर्जन देव ·सद्गुरुः हरि गोविन्द ·
सद्गुरुः हरि राय · सद्गुरुः हरि कृष्ण
सद्गुरुः तेग बहादुर · सद्गुरुः गोबिन्द सिंह
भक्तः कबीर · शेख फरीद
भक्तः नामदेव
धर्मग्रन्थाः
आदि ग्रन्थ साहिब · दशमग्रन्थः
सम्बन्धितविषयाः
गुरद्वारा · चण्डी ·अमृतम्
लङ्गर · खालसा पन्थ

गुरुगोविन्दसिंहस्य ( ( शृणु) /ˈɡʊrʊɡoʊvɪndəsɪnhəh/) (पञ्जाबी: ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ, हिन्दी: गुुरु गोबिन्द सिंह, आङ्ग्ल: Guru gobind singh) व्यक्तित्वम् अतीव विशिष्टम् | गुरुगोविन्दस्य प्रतापं, समाजमुद्दिश्य तस्य विचारधारां परिचाययन् विवेकानन्दः अवोचत्, "स्मरतु ! भवान् देशसौभाग्यं यदि इच्छति, तर्हि गुरुगोविन्दसिंहः इव भवतु । भारतवासिनां सहस्रशः दोषाणाम् अन्वेषणावसरे, तेषु हिन्दुरक्तं प्रवहतीति मा विस्मरतु भवान् । ते भवतः हानिं कर्तुम् उद्यताः चेत् अपि चिन्ता मास्तु, तान् आराध्यदेवान् मत्वा पूजयतु । भवन्तं ते दूषयन्ति चेदपि तैः सह सस्नेहं सम्भाषणं करोतु । ते भवन्तं बहिष्कुर्वन्ति चेत् दूरं गत्वा शक्तिमान् गुरुगोविन्दसिंह इव मृत्युगुहायां सुखं निद्रातु । तादृशः एव नैजहिन्दुरूपेण स्थातुं शक्नोतीति आदर्शः अस्माकं पुरतः सर्वदा भवेत् । आगच्छतु वयं विवादान् सर्वान् अपसार्य आत्मीयत्वं सर्वत्र प्रवाहयामः " इति ।

अग्रे अपि तस्य विषये विवेकानन्दस्वामिनः वचनानि एवम् आसन्- "किञ्चित् लक्ष्यं स्वीकृत्य जनैः सह एकीभूय युद्धं कुरु । पक्षिभिः साकम् अपि युद्धं मिलित्वा कुरु । तदा एव भवान् गुरुगोविन्दसिंहसदृशः भवितुम् अर्हः"इति उक्तवान् । ततः "पक्षिभिः साकम् अपि युद्धं मिलित्वा कुरु" इति उक्तिः लोकोक्तिरूपेण प्रसिद्धा अभवत्। सामान्यपक्षिषु अपि एतावतीं शक्तिं जागरयितुं आत्मविश्वासः यस्मिन् आसीत् स एव सिक्ख-जनानां दशमगुरुः गुरुगोविन्दसिंह इति ज्ञातव्यम् अस्माभिः।

गुरुनानकेन आरब्धा गुरुपरम्परा दशमगुरुपर्यन्ता ।' अस्मदनन्तरं गुरुग्रन्थसाहिबः एव गुरुः इति भावनीयम्’ इति गुरुगोविन्दसिंहेन कृता व्यवस्थैव इदानीमपि आचरणे प्रचलति । समाजं संस्कर्तुम्, एकात्मताम्, अखण्डतां, धर्मे निष्ठां च समाजे निर्मातुं, तदद्वारा एकं शुभपरिणामं साधयितुमेव गुरुनानकः सिक्खपथम् आरब्धवान् । अनेकान् विघ्नान् अस्मिन् प्रयत्ने सः सधैर्यं सम्मुखीकृतवान् । गुरुतेजबहदूरस्य आत्मार्पणानन्तरं तस्य अनुयायिभिः अनेकसमस्याः सम्मुखीकृताः । त्यागस्य आत्मसमर्पणस्य च अपेक्षां पूरयितुम् एकः नायकः आवश्यकः आसीत् । तदा निकषायमाणः गुरुगोविन्दसिंहः प्रकटितः ।

बाल्यम्

तत्कालीनसमाजस्थितिः

गुरुगोविन्दस्य प्रथमः सङग्रामः

वैशाखीपर्वदिनम्

प्रतिज्ञास्वीकारः

ईश्वरस्य विजयो निश्चितः

आनन्दपुरनिर्बन्धः

कालरात्रिः

औरङ्गजेब इत्यस्य आह्वानम्

माधवदासनामा विरागी

गुरुगोविन्दस्य मृत्युः

तेगस्य जयो भवतु

कवित्वम्

वीरभक्तः

रणोत्साहः

बाह्यसम्पर्कतन्तुः