राष्ट्रियराजधानीक्षेत्रम्
राष्ट्रियराजधानीक्षेत्रम् राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र रा॰रा॰क्षे॰ (एनसीआर) | |
|---|---|
|
क्षेत्रम् | |
 भारतवर्षे रा॰रा॰क्षे॰ इत्यस्य स्थानम् | |
.svg) राष्ट्रियराजधानीक्षेत्रस्य मानचित्रम् | |
| Coordinates: २८°३९′३८″ उत्तरदिक् ७७°०६′३२″ पूर्वदिक् / 28.66056°उत्तरदिक् 77.10889°पूर्वदिक्निर्देशाङ्कः : २८°३९′३८″ उत्तरदिक् ७७°०६′३२″ पूर्वदिक् / 28.66056°उत्तरदिक् 77.10889°पूर्वदिक् | |
| देशः |
 India |
| राज्यानि |
हरियाणा उत्तरप्रदेशः राजस्थानम् |
| केन्द्रशासितप्रदेशः | देहली |
| निर्मितम् | १९८५ |
| प्रमुखनगराणि | देहली, फरीदाबाद्, गाझियाबाद्, गुरुग्राम, नोयडा |
| Government | |
| • क्षेत्रीय प्राधिकरणम् | राष्ट्रियराजधानीक्षेत्रयोजनामण्डलम् |
| Area | |
| • Total | ५५०८३ km२ |
| Population (२०११) | |
| • Total | ४,६०,६९,००० |
| • Density | ८४०/km२ |
| Time zone | UTC+५:३० (भा॰मा॰स॰ (आईएसटी)) |
| Website | ncrpb.nic.in |
राष्ट्रियराजधानीक्षेत्रं (हिन्दी: राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र, आङ्ग्ल: National Capital Region, रा॰रा॰क्षे॰ अथवा NCR अपि) भारतस्य देहलीराष्ट्रियराजधानीप्रदेशं (NCT) केन्द्रीकृत्य योजनाक्षेत्रम् अस्ति । अस्मिन् देहलीनगरं, हरियाणा-उत्तरप्रदेश-राजस्थान-राज्येभ्यः परितः स्थितानि अनेकानि मण्डलानि च समाविष्टानि सन्ति । रा॰रा॰क्षे॰ तत्सम्बद्धं राष्ट्रियराजधानीक्षेत्रयोजनमण्डलं (NCRPB) च १९८५ तमे वर्षे क्षेत्रस्य विकासस्य योजनां कर्तुं, क्षेत्रे भू-उपयोगस्य नियन्त्रणार्थं आधारभूतसंरचनाविकासाय च सामञ्जस्यपूर्णनीतयः विकसितुं च निर्मितम् । रा॰रा॰ क्षेत्रस्य प्रमुखनगरेषु देहली, फरीदाबाद्, गाझियाबाद्, गुरुग्राम, नोयडा च सन्ति ।
रा॰रा॰क्षे॰ एकः ग्रामीण-नगरीयः प्रदेशः अस्ति, यस्य जनसङ्ख्या ४,६०,६९,००० तः अधिका अस्ति, नगरीकरणस्य स्तरः ६२.६% अस्ति । नगराणि पुरानि च, रा॰रा॰क्षे॰-मध्ये अरवल्ली-प्रस्तरः, वनानि, वन्यजीवाः, पक्षि-अभयारण्यम् इत्यादीनि पारिस्थितिकसंवेदनशीलक्षेत्राणि सन्ति । रा॰रा॰ क्षेत्रस्य भागः देहली-विस्तारितनगरीयसङ्घटनस्य २०१५–१६ तमे वर्षे अनुमानित-जीडीपी ३७० बिलियन्-डॉलर् (जीडीपी-पीपीपी-दृष्ट्या मापितः) आसीत् ।
घटकानि मण्डलानि[सम्पादयतु]
हरियाणा-उत्तरप्रदेश-राजस्थान-राज्यानां समीपस्थराज्येषु कुलं २४ मण्डलानि सम्पूर्ण-देहलीराष्ट्रियराजधानीप्रदेशेन च सह भारतस्य राष्ट्रियराजधानीक्षेत्रस्य निर्माणं कुर्वन्ति ।
एतेषां घटकमण्डलानां क्षेत्रफलाणि जनसङ्ख्याः च (२०११ जनगणनानुसारं, मुजफ्फरनगर-जीन्द-करनाल-शामली-मण्डलानां योजनात् पूर्वम्) अधः निर्दिष्टानि सन्ति –
| राज्यं/के॰प्र॰ | मण्डलानि | क्षेत्रफलम् (किमी२) |
जनसङ्ख्या (सहस्रेषु) |
|---|---|---|---|
| उत्तरप्रदेशः | गाझियाबाद् | १४,८२६ | १४,५७६ |
| गौतमबुद्धनगरम् | |||
| बागपत | |||
| बुलन्दशहर | |||
| मुजफ्फरनगरम् | |||
| मेरठ | |||
| शामली | |||
| हापुड | |||
| देहली | उत्तरदेहली | १,४८३ | १६,७८८ |
| उत्तरपश्चिमदेहली | |||
| उत्तरपूर्वदेहली | |||
| दक्षिणदेहली | |||
| दक्षिणपश्चिमदेहली | |||
| दक्षिणपूर्वदेहली | |||
| नवदेहली | |||
| पश्चिमदेहली | |||
| पूर्वदेहली | |||
| मध्यदेहली | |||
| शाहदरा | |||
| राजस्थानम् | अलवर | १३,४४७ | ३,६७४ |
| भरतपुरम् | |||
| हरियाणा | करनाल | २५,३२७ | ११,०३१ |
| गुरुग्रामः | |||
| चरखीदादरी | |||
| जीन्द | |||
| झज्जर | |||
| पलवल | |||
| पानीपत | |||
| फरीदाबाद् | |||
| भिवानी | |||
| महेन्द्रगढ | |||
| मेवात | |||
| रेवाडी | |||
| रोहतक | |||
| सोनीपत | |||
| योगः | ५५,०८३ | ४६,०६९ | |
सम्बद्धाः लेखाः[सम्पादयतु]
सन्दर्भाः[सम्पादयतु]
- ↑ "NCR Constituent Areas". National Capital Region Planning Board.