सामग्री पर जाएँ

सिंहललिपिः

विकिपीडिया, कश्चन स्वतन्त्रः विश्वकोशः
सिंहल
प्रकारः अबुगिडा
भाषा(ः) सिंहलभाषा
स्थितिकालः क्रैस्तवीय ७००तः –वर्तमानकालः
जननस्रोतः
समकालीनलिपिः तमिळ्-ब्राह्मी
युनिकोड सूची U+0D80–U+0DFF

सिंहललिपिः (सिंहल: සිංහල අක්ෂර මාලාව, सिंहल अक्षर मालाव) अबुगिडा लेखनपद्धतेः प्रकारविशेषः । मुख्यतः सिंहलदेशीय जनाः सिंहलभाषया लेखनावसरे इमं लिपिम् उपयुज्यन्ते । तथापि इयं लिपिः पालि-संस्कृतभाषया लेखननिमित्तमपि उपयुक्ताऽसीत्[१]। ब्राह्मीलिपेः वंशभूता इयं सिंहलीलिपिः अतीवप्राचीना एका लिपिः(प्रायः २००० वर्षपुरातनी)[१]।
सिंहललिपेः वर्णमालायाः शुद्धासिंहल (ශුද්ධ සිංහල) मिश्रसिंहल (මිශ්‍ර සිංහල) इति च भेदद्वयं स्तः ।[२]

वर्णाः

[सम्पादयतु]
व्यञ्जनवर्णः क ක । कि लेखनार्थं 'क'कारस्य उपरि एका रेखा योज्यते ක: කි. एतदर्थं 'क'कारस्य अन्तस्थ 'अ'कारः /a/ 'इ'कारेण /i/ परिवर्तते । स्वररहितः व्यञ्जनवर्णः अपि भवितुमर्हति । एतादृशं शुद्धव्यञ्जनवर्णं लेखनार्थं विशेषहलन्तचिह्नम् (hal kirīma) योजितव्यम् : ක් ।
वर्णाः
अघोषाः घोषाः
यूनिकोड देवनागरी ऐ पि ए यूनिकोड देवनागरी ऐ पि ए
कण्ठ्य ක 0D9A क [ka] ග 0D9C ग [ɡa] कण्ठ्य
मूर्धन्य ට 0DA7 ट [ʈa] ඩ 0DA9 ड [ɖa] मूर्धन्य
दन्त्य ත 0DAD त [t̪a] ද 0DAF द [d̪a] दन्त्य
ओष्ठ्य ප 0DB4 प [pa] බ 0DB6 ब [ba] ओष्ठ्य
इतरवर्णाः
यूनिकोड देवनागरी ऐ पि ए यूनिकोड देवनागरी ऐ पि ए
उष्मवर्णाः ස 0DC3 स [sa] හ 0DC4 ह [ha] उष्मवर्णाः
तालव्य (ච) (0DA0) च ([t͡ʃa]) ජ 0DA2 ज [d͡ʒa] तालव्य
अनुनासिकाः ම 0DB8 म [ma] න 0DB1 न [na] अनुनासिकाः
द्रववर्णाः ල 0DBD ल [la] ර 0DBB र [ra] द्रववर्णाः
अन्तःस्थ्य ව 0DC0 व [ʋa] ය 0DBA य [ja] अन्तःस्थ्य
मूर्धन्य ණ 0DAB ण [ɳa] ළ 0DC5 ळ [ɭa] मूर्धन्य
कोष्टकमिदं चित्ररूपेण प्रदर्शयतु
Vowels
short long
independent diacritic independent diacritic
අ 0D85 a [a] inherent a [a, ə] ආ 0D86 ā [aː] ා 0DCF ā [aː]
එ 0D91 e [e] ෙ 0DD9 e [e] ඒ 0D92 ē [eː] ේ 0DDA ē [eː]
ඉ 0D89 i [i] ි 0DD2 i [i] ඊ 0D8A ī [iː] ී 0DD3 ī [iː]
ඔ 0D94 o [o] ො 0DDC o [o] ඕ 0D95 ō [oː] ෝ 0DDD ō [oː]
උ 0D8B u [u] ු 0DD4 u [u] ඌ 0D8C ū [uː] ූ 0DD6 ū [uː]
ඇ 0D87 æ/ä [æ] ැ 0DD0 æ [æ] ඈ 0D88 ǣ [æː] ෑ 0DD1 ǣ [æː]
कोष्टकमिदं चित्ररूपेण प्रदर्शयतु
Prenasalized consonants
nasal obstruent prenasalized
consonant		 Unicode translit. IPA
velar ඞ ග ඟ 0D9F n̆ga [ⁿɡa] velar
retroflex ණ ඩ ඬ 0DAC n̆ḍa [ⁿɖa] retroflex
dental න ද ඳ 0DB3 n̆da [ⁿd̪a] dental
labial ම බ ඹ 0DB9 m̆ba [ᵐba] labial
कोष्टकमिदं चित्ररूपेण प्रदर्शयतु
Extra miśra plosives
voiceless voiced
Unicode translit. IPA Unicode translit. IPA
velar ඛ 0D9B kha [ka] ඝ 0D9D gha [ɡa] velar
retroflex ඨ 0DA8 ṭha [ʈa] ඪ 0DAA ḍha [ɖa] retroflex
dental ථ 0DAE tha [t̪a] ධ 0DB0 dha [d̪a] dental
labial ඵ 0DB5 pha [pa] භ 0DB7 bha [ba] labial
Other additional miśra graphemes
Unicode translit. IPA Unicode translit. IPA
sibilants ශ 0DC1 śa [sa] ෂ 0DC2 ṣa [sa] sibilants
aspirate affricates ඡ 0DA1 cha [t͡ʃa] ඣ 0DA3 jha [d͡ʒa] aspirate affricates
nasals ඤ 0DA4 ña [ɲa] ඥ 0DA5 gna [ɡna] nasals
other ඞ 0D9E ṅa [ŋa] ෆ 0DC6 fa [fa, ɸa, pa] other
other ඦ 0DA6 n̆ja[३] [nd͡ʒa] fප n/a fa [fa, ɸa, pa] other
कोष्टकमिदं चित्ररूपेण प्रदर्शयतु
Vocalic diacritics
independent diacritic independent diacritic
diphthongs ඓ 0D93 ai [ai] ෛ 0DDB ai [ai] ඖ 0D96 au [au] ෞ 0DDE au [au] diphthongs
syllabic r ඍ 0D8D ṛ [ur] ෘ 0DD8 ṛ [ru, ur] ඎ 0D8E ṝ [ruː] ෲ 0DF2 ṝ [ruː, uːr] syllabic r
syllabic l ඏ 0D8F ḷ [li] ෟ 0DDF ḷ [li] ඐ 0D90 ḹ [liː] ෳ 0DF3 ḹ [liː] syllabic l
कोष्टकमिदं चित्ररूपेण प्रदर्शयतु
सिंहलीलिपिः
Unicode chart (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+0D8x ං ඃ අ ආ ඇ ඈ ඉ ඊ උ ඌ ඍ ඎ ඏ
U+0D9x ඐ එ ඒ ඓ ඔ ඕ ඖ ක ඛ ග ඝ ඞ ඟ
U+0DAx ච ඡ ජ ඣ ඤ ඥ ඦ ට ඨ ඩ ඪ ණ ඬ ත ථ ද
U+0DBx ධ න ඳ ප ඵ බ භ ම ඹ ය ර ල
U+0DCx ව ශ ෂ ස හ ළ ෆ ් ා
U+0DDx ැ ෑ ි ී ු ූ ෘ ෙ ේ ෛ ො ෝ ෞ ෟ
U+0DEx
U+0DFx ෲ ෳ ෴
टिप्पणी
१. यूनिकोड संस्करणम् ६.३ अनुसारम्


अन्तर्जालस्रोताः

[सम्पादयतु]

टिप्पणी

[सम्पादयतु]
  1. ↑ १.० १.१ Daniels (1996), p. 408.
  2. ↑ Gair and Paolillo 1997: 15f.
  3. ↑ This letter is not used anywhere, neither in modern nor ancient Sinhala. Its usefulness is unclear, but it forms part of the standard alphabet <http://unicode.org/reports/tr2.html>.

उद्धरणानि

[सम्पादयतु]
  • Daniels, Peter T. (1996). "Sinhala alphabet". The World's Writing Systems. Oxford, UK: Oxford University Press. ISBN 0-19-507993-0. 
  • Fairbanks, G. W.; J. W. Gair, M. W. S. D. Silva (1968). Colloquial Sinhalese (Sinhala). Ithaca, NY: South Asia Programm, Cornell University. 
  • Gair, J. W.; John C. Paolillo (1997). Sinhala. München, Newcastle: South Asia Programm, Cornell University. 
  • Geiger, Wilhelm (1995). A Grammar of the Sinhalese Language. New Delhi: AES Reprint. 
  • Jayawardena-Moser, Premalatha (2004). Grundwortschatz Singhalesisch - Deutsch (3 ed.). Wiesbaden: Harassowitz. 
  • Karunatillake, W. S. (1992). An Introduction to Spoken Sinhala ([several new editions] ed.). Colombo. 
  • Matzel, Klaus (1983). Einführung in die singhalesische Sprache. Wiesbaden: Harrassowitz. 

बाह्यसम्पर्कानि

[सम्पादयतु]
"https://sa.wikipedia.org/w/index.php?title=सिंहललिपिः&oldid=481088" इत्यस्माद् प्रतिप्राप्तम्