तिरुवण्णामलैमण्डलं (Tiruvannamalai district) (तमिऴ्: திருவண்ணாமலை மாவட்டம்) भारते किञ्चन राज्यम् अस्ति तमिळ्नाडु । अस्मिन् राज्ये किञ्चन मण्डलम् अस्ति तिरुवण्णामलै । अस्य मण्डलस्य केन्द्रं तिरुवण्णामलै पत्तनम् ।

इतिहासः

[सम्पादयतु]

तमिऴ्‌नाडुराज्ये तिरुवण्णामलैक्षेत्रं बहु पवित्रं स्थानम् अस्ति । ’अण्णामलै’ इत्यस्य दुर्गमः पर्वतः इति अर्थः । ‘तिरु’ इति पूर्वपदम् अस्य पर्वतस्य श्रेष्ठतां द्योतयति । तिरुवण्णामलैपत्तनं प्रसिद्धं शैवक्षेत्रम् । अनेकेभ्यः शतकेभ्यः तमिऴ्‌जनैः अरुणाचलपर्वतः, तत्परितः विद्यमानः परिसरः च पूज्यभावनया दृश्यते । अत्र प्रचाल्यमाने दीपोत्सवे दूराद् अपि आगत्य भक्ताः भागं वहन्ति । उत्तरचोळकाले तिरुवण्णामलै सम्बुवरायवंशस्य चोळेन प्रशासितम् । आरणिसमीपस्थं पडवेडु तस्य राजधानी आसीत् । अत्र इदानीम् एकं दुर्गं, कैलासनाथदेवालयः च दृश्यते ।

स्वातन्त्र्यानन्तरं तिरुवण्णामलै उत्तर आर्काट् मण्डले आसीत् । १९८९ तमवर्षस्य सेप्टम्बर्-मासस्य ३० तमे दिनाङ्के उत्तर आर्काट् मण्डलं तिरुवण्णामलै सम्बुवरायर् तथा उत्तर आर्काट् अम्बेड्कर् इति द्विधा विभक्तम् ।

भौगोलिकम्

[सम्पादयतु]

तिरुवण्णामलै मण्डलस्य विस्तारः ६१९१ चतुरस्रकिलोमीटर्मितः । अस्य मण्डलस्य उत्तरभागे वेल्लूरुमण्डलं, पश्चिमभागे कृष्णगिरि, धर्मपुरिमण्डलं, दक्षिणे विलुप्पुरमण्डलं, पूर्वभागे काञ्चिपुरमण्डलं च अस्ति ।

जनसंख्या

[सम्पादयतु]

२०११ जनगणनानुगुणं तिरुवण्णामलैमण्डलस्य जनसंख्या ३,४६८,९६५ । देशस्य ६४० मण्डलेषु जनसंख्यादृष्ट्या तिरुवण्णामलै ९२ तमं स्थानं भवति । अस्य मण्डलस्य जनसंख्यासान्द्रता प्रतिचतुरस्रकिलोमीटर् ६५४ जनाः (१६९०/चतुरस्रमैल्)। २००१-२०११ दशके जनसंख्यावृद्धिः १२.९४% आसीत् । अत्र पुं, स्त्री अनुपातः १०००-९९३ अस्ति । साक्षरता ७९.३३% अस्ति । समग्रे राज्ये इदं साक्षरताप्रमाणम् अतिन्यूनम् ।

उपमण्डलानि

[सम्पादयतु]

अस्मिन् मण्डले दश उपमण्डलानि सन्ति । तानि -

तिरुवण्णामलै
चेय्यारु
आरणि
चेङ्गम्
पोलूरु
वन्दवासि
कलसपक्कम्
कीऴ्‌पेन्नत्तूरु
चेट्‌पेट्
तण्डरम्पाट्टु

कृषिः वाणिज्यं च

[सम्पादयतु]

कृषिः, कौशेयशाटिकावयनं च तिरुवण्णामलैमण्डले बहु प्रमुखम् । तण्डुलकृषिः संस्करणं च अत्रत्येषु बृहदुद्यमेषु अन्यतमम् । मण्डले १,१२,०१३ हेक्टेर् परिमिता भूमिः तण्डुलकृषौ उपयुज्यते । अत्र बहूनि तण्डुलसंस्करणकेन्द्राणि दृश्यन्ते । चेय्यारुसमीपे विद्यमानं माडर्न् तण्डुलसंस्करणकेन्द्रं सर्वकारीयतण्डुलसंस्करणकेन्द्रेषु बृहत्तमम् । आरणि प्रदेशे प्रायः २७८ संस्करणकेन्द्राणि सन्ति । अस्मिन् मण्डले ‘सेङ्गुन्तार्’ इत्याख्याः बहवः कौशेयकुविन्दाः वसन्ति । भारतदेशस्य कौशेयवस्त्रेषु अधिकः भागः आरणि प्रदेशे उत्पाद्यते ।

वीक्षणीयस्थलानि

[सम्पादयतु]

चिन्तनमात्रेण मोक्षप्रदायकं तिरुवण्णामलैक्षेत्रम् । अत्रत्यः अरुणाचलेश्वरस्य देवालयः बहुप्रसिद्धः । श्रीशेषाद्रिस्वामिनः आश्रमः अपि अत्रत्येषु पवित्रस्थलेषु अन्यतमः । विश्वप्रसिद्धः रमणमहर्षिः अपि तिरुवण्णामलैनगरे एव वसति स्म । विश्वस्य सर्वेभ्यः प्रदेशेभ्यः जनाः रमणाश्रमं द्रष्टुम् आगच्छन्ति । रमणाश्रमस्य समीपे एव योगिनः रामसुरत्कुमारस्य आश्रमः अपि अस्ति ।

चन्नकेशवपर्वतमध्ये पेन्नैय्यर् नद्यां निर्मितः सातनूरुजलबन्धः । अयं १९५८ तमे वर्षे निर्मितः । अत्र सुन्दराणि उद्यानानि, प्राणिसङ्ग्रहालयः च सन्ति । तिरुवण्णामलैपत्तनतः ५० किलोमीटर् दूरे स्थिते देवकीपुरे ६०० वर्षेभ्यः प्राक् निर्मितः श्रीपेरियनायगि अम्मन् देवालयः अस्ति । अयं देवालयः अस्य मण्डलस्य द्वितीयबृहत्तमः देवालयः । श्रीकनकगिरिपर्वतस्य देवालयः अपि राज्ये प्रसिद्धः । पोलूरुसमीपे अरिहन्तगिरिजैनमठः अस्ति । अयं मठः प्राचीने जैनक्षेत्रे १९९८ तमे वर्षे स्थापितः । अत्र तिस्रः जैनगुहाः, चत्वारः जैनदेवालयाः, नेमिनाथस्य १६ मीटर् उन्नता शिलामूर्तिः च सन्ति । इयं मूर्तिः क्रिस्तीयद्वादशशतके निर्मिता इति वदन्ति । तमिऴ्‌नाडुराज्ये इयम् अत्युन्नता जैनमूर्तिः ।

बाह्यसम्पर्कतन्तुः

[सम्पादयतु]

↑ "2011 Census of India" (Excel). Indian government. 16 April 2011.


कृष्णगिरिमण्डलम्, बेङ्गळूरु,कर्णाटकराज्यम्	वेल्लूरुमण्डलम्, चित्तूरुमण्डलम्, आन्ध्रप्रदेशराज्यम्	चेन्नैमण्डलम्
धर्मपुरीमण्डलम्		काञ्चिपुरमण्डलम्
	तिरुवण्णामलैमण्डलम्

सेलंमण्डलम्,तमिऴनाडुराज्यम्	विऴुप्पुरमण्डलम्	कडलूरुमण्डलम्