सदस्यः:Shubha/ज्ञायते किं भवता ?

1 महाभारते कति पर्वाणि सन्ति ? तानि च कानि ?

महाभारते अष्टादश पर्वाणि सन्ति तानि -

आदिपर्व सभापर्व अरण्यपर्व विराटपर्व उद्योगपर्व भीष्मपर्व

द्रोणपर्व कर्णपर्व शल्यपर्व सौषुप्तिकपर्व स्त्रीपर्व शान्तिपर्व

आनुशासनिकपर्व अश्वमेधपर्व आश्रमवासिकपर्व मौसलपर्व महाप्रस्थानपर्व स्वर्गारोहणपर्व

2 रामायणे कति काण्डा: सन्ति ? ते के ?

रामायणे सप्त काण्डानि सन्ति । ते -

1. बालकाण्डम्
2. अयोध्याकाण्डम्
3. अरण्यकाण्डम्
4. किष्किन्धाकाण्डम्
5. सुन्दरकाण्डम्
6. युद्धकाण्डम्
7. उत्तरकाण्डम्

3 अष्टादश पुराणानि -

म-द्वयं भ-द्वयं चैव ब्र-त्रयं व-चतुष्टयम् ।

अ-ना-प-लि-ङ्ग-कू-स्कानि पुराणानि प्रचक्षते ॥

मत्स्यपुराणम् मार्कण्डेयपुराणम् भागवतपुराणम् भविष्यपुराणम् ब्रह्माण्डपुराणम् ब्रह्मपुराणम्

ब्रह्मवैवर्तपुराणम् विष्णुपुराणम् वायुपुराणम् वामनपुराणम् वराहपुराणम् अग्निपुराणम्

नारदपुराणम् पद्मपुराणम् लिङ्गपुराणम् गरुडपुराणम् कूर्मपुराणम् स्कन्दपुराणम्

4 पञ्च महाकाव्यानि, तेषां रचयितार: च -

रघुवंशम् - कालिदासः

कुमारसम्भवम् - कालिदासः

किरातार्जुनीयम् - भारविः

शिशुपालवधम् - माघः

नैषधीयचरितम् - श्रीहर्षः

5 केचन कथाग्रन्था:, तेषां कर्तार: च -

पञ्चतन्त्रम् - विष्णुशर्मा

हितोपदेशः - नारायणभट्टः

कथासरित्सागरः - सोमदेवः

बृहत्कथा - गुणाढ्यः

6 वेदाः कति ? ते के ?

वेदा: चत्वारः । ते-

1. ऋग्वेदः
2. यजुर्वेदः
3. सामवेदः
4. अथर्ववेदः

7 प्रसिद्धाः दश उपनिषदः -

ईशावास्योपनिषत् केनोपनिषत् कठोपनिषत् प्रश्नोपनिषत् मुण्डकोपनिषत्

माण्डूक्योपनिषत् तैत्तिरीयोपनिषत् ऐतरेयोपनिषत् छान्दोग्योपनिषत् बृहदारण्यकोपनिषत्

अयं च श्लोक: -

ईश-केन-कठ-प्रश्न-मुण्ड-माण्डूक्य-तित्तिरि ।

ऐतरेयञ्च छान्दोग्यं बृहदारण्यकं तथा ॥

8 प्रस्थानत्रयं नाम किम् ?

1. उपनिषदः
2. भगवद्गीता
3. ब्रह्मसूत्राणि

9 आस्तिकदर्शनानि दर्शनकाराः च -

(यानि वेदप्रामाण्यम् अङ्गीकुर्वन्ति तानि आस्तिकानि)

साङ्ख्यदर्शनम् - कपिलः

योगदर्शनम् - पतञ्जलिः

न्यायदर्शनम् - गौतमः

वैशेषिकदर्शनम् - कणादः

पूर्वमीमांसा - जैमिनिः

उत्तरमीमांसा - व्यासः

10 नास्तिकदर्शनानि एतानि -

(यानि वेदप्रामाण्यं न अङ्गीकुर्वन्ति तानि)

चार्वाकदर्शनम्

जैनदर्शनम्

बौद्धदर्शनम् च इति ।

बौद्धदर्शने चत्वारः भेदाः - माध्यमिकं, वैभाषिकं, सौत्रान्तिकं, योगाचारं च ।

आहत्य नास्तिकदर्शनानि अपि षट् ।

11 सप्तचिरञ्जीविनां नामानि -

अश्वत्थामा बलिः व्यासः हनूमान्

विभीषणः कृपः परशुरामः

अश्वत्थामा बलिर्व्यासो हनूमांश्च विभीषण: ।

कृपः परशुरामश्च सप्तैते चिरजीविनः ॥

12 चतुर्विधपुरुषार्थाः -

1. धर्मः
2. अर्थः
3. कामः
4. मोक्षः

13 चत्वार: आश्रमाः -

1. ब्रह्मचर्याश्रमः
2. गृहस्थाश्रमः
3. वानप्रस्थाश्रमः
4. संन्यासाश्रमः

14 षोडश संस्काराः -

गर्भाधानम् पुंसवनम् सीमन्तोन्नयनम् जातकर्म नामकरणम् कर्णवेधः

निष्क्रमणम् अन्नप्राशनम् चूडाकर्म उपनयनम् वेदारम्भः

केशान्तः समावर्तनम् विवाहसंस्कारः विवाहाग्निपरिग्रहः अन्त्येष्टिः

15 नव रसाः - नवभावाः

1. शृङ्गारः रतिः
2. वीरः उत्साहः
3. करुणः शोकः
4. अद्भुतः विस्मयः
5. हास्यः हासः
6. भयानकः भयम्
7. बीभत्सः जुगुप्सा
8. रौद्रः क्रोधः
9. शान्तः शमः

अयं च श्लोक: -

शृङ्गार-वीर-करुणाद्भुत-हास्य-भयानकाः ।

बीभत्सरौद्रौ शान्तश्च रसा: नव प्रकीर्तिताः ॥

16 जम्बूद्वीपस्थस्य भारतवर्षस्य कुलपर्वताः कति ? ते के ?

सप्त कुलपर्वता: । ते च -

1. महेन्द्रः
2. मलयः
3. सह्यः
4. पारसनाथः
5. रैवतकः
6. विन्ध्यः
7. अरावली

17 द्वादश ज्योतिर्लिङ्गानि, तेषां स्थलानि च -

सौराष्ट्रे सोमनाथं च श्रीशैले मल्लिकार्जुनम् ।

उज्जयिन्यां महाकालम् ओङ्कारममलेश्वरे ॥

परल्यां वैद्यनाथं च डाकिन्यां भीमशङ्करम् ।

सेतुबन्धे तु रामेशं नागेशं दारुकावने ॥

वाराणस्यां तु विश्वेशं त्र्यम्बकं गौतुमीतटे ।

हिमालये तु केदारं घृष्णेशं च शिवालये ॥

18 संस्कृतवाक्यानि प्रतीकेषु उपयुक्तानि -

सत्यमेव जयते - भारतसर्वकारः

नभःस्पृशं दीप्तम् - भारतीयवायुदलम्

योगक्षेमं वहाम्यहम् - जीवविमासंस्था

शं नो वरुणः - भारतीयजलसेना

बहुजनहिताय - आकाशवाणी

न हि ज्ञानेन सदृशम् - मैसूरुविश्वविद्यालयः

ज्ञानं विज्ञानसहितम् - बेङ्गलूरुविश्वविद्यालयः

योऽनूचान: स नो महान् - राष्ट्रियसंस्कृतसंस्थानम्

तन्नो हंसः प्रचोदयात् - रामकृष्णाश्रमः

सत्यं शिवं सुन्दरम् - दूरदर्शनम्

19 वेदाङ्गानि षट् सन्ति-

1. शिक्षा
2. व्याकरणम्
3. छन्दः
4. निरुक्तम्
5. ज्योतिष्यम्
6. कल्पः

20. दश अवताराः के ?

मत्स्यः कूर्मः वराहः नरसिंहः वामनः

परशुरामः श्रीरामः कृष्णः बुद्धः कल्किः

अयं च श्लोक: -

मत्स्यः कूर्मो वराहश्च नारसिंहोऽथ वामनः ।

रामो रामश्च कृष्णश्च बौद्धः कल्किः नमोऽस्तु ते ॥

21 प्रसिद्धाः काश्चन स्मृतयः -

मनुस्मृतिः

याज्ञवल्क्यस्मृतिः

पाराशरस्मृतिः

देवलस्मृतिः

नारदस्मृतिः इत्यादयः ।

22 योगस्य अष्ट अङ्गानि कानि ?

यमः नियमः आसनम् प्राणायामः

प्रत्याहारः ध्यानम् धारणा समाधिः

23 सप्त स्वराः के ?

षड्जः ऋषभः गान्धारः मध्यमः

पञ्चमः धैवतः निषादः

अयं च श्लोक: -

निषादर्षभ-गान्धार-षड्ज-मध्यम-धैवताः ।

पञ्चमश्चेत्यमी सप्त तन्त्रीकण्ठोत्थिताः स्वराः ॥

24 भगवद्गीतायां कति अध्यायाः सन्ति ? ते के ?

भगवद्गीतायाम् अष्टादश अध्यायाः सन्ति –

अर्जुनविषादयोगः सांख्ययोगः कर्मयोगः ज्ञानकर्मसंन्यासयोगः कर्मसंन्यासयोगः आत्मसंयमयोगः

ज्ञानविज्ञानयोगः अक्षरब्रह्मयोगः राजविद्याराजगुह्ययोगः विभूतियोगः विश्वरूपदर्शनयोगः भक्तियोगः

क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगः गुणत्रयविभागयोगः पुरुषोत्तमयोगः दैवासुरसंपद्विभागयोगः श्रद्धात्रयविभागयोगः मोक्षसंन्यासयोगः

25 कति ऋणानि सन्ति ? तानि कानि ?

त्रीणि ऋणानि सन्ति ।

1. देवऋणम्
2. ऋषिऋणम्
3. पितृऋणम्

26 पञ्च भूतानि कानि ?

पृथिवी

आपः

तेजः

वायुः

आकाशः

27 अत्यधिकसङ्ख्यया सुभाषितानां सङ्ग्रहः कस्मिन् ग्रन्थे कृतः ? सुभाषितरत्नभाण्डागारग्रन्थे । (सामान्यतः 10,000 सुभाषितानि सङ्गृहीतानि।)

28 भर्तृहरिणा विरचितं शतकत्रयम्—

1. नीतिशतकम्
2. शृङ्गारशतकम्
3. वैराग्यशतकम्

29 एकैकस्य वेदस्य चत्वारः भागा: -

1. संहिता
2. ब्राह्मणम्
3. आरण्यकम्
4. उपनिषत्

30 सप्तर्षयः के ?

कश्यपः अत्रिः भरद्वाजः विश्वामित्रः

गौतमः जमदग्निः वसिष्ठः

अयं च श्लोक: -

कश्यपोऽत्रिः भरद्वाजः विश्वामित्रोऽथ गौतमः ।

जमदग्निः वसिष्ठश्च सप्तैते ॠषयः स्मृताः ॥

31 शङ्कराचार्येण स्थापिताः चत्वारः मठाः कुत्र कुत्र सन्ति ?

उत्तरदिशि - बदरी - उत्तराखण्डे

पश्चिमदिशि - द्वारका - गुजरातराज्ये

दक्षिणदिशि - शृङ्गेरी - कर्णाटकराज्ये

पूर्वदिशि - पुरी - ओरिस्साराज्ये